امانت معنوی امام حسین(ع) چیست

به گزارش ایکنا از خوزستان، محمدرضا سنگری، محقق عاشوراپژوه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شب گذشته، 18 تیرماه در سخنرانی دومین شب ماه محرم در مؤسسه فرهنگی و هنری فرهنگ عاشورا دزفول به بیان مطالبی درباره موضوع امانت پرداخت که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم:

در روایت ابوحمزه ثمالی از امام سجاد(ع) آمده است: «عَلَيْكُمْ بِاَداءِ الاَْمانَةِ اِلى مَنِ ائْتَمَنَكُمْ، فَلَوْ اَنَّ قاتِلَ اَميرِالْمُؤْمِنينَ عليه‌السلام ائْتَمَنَنى عَلى اَمانَةٍ لاََدَّيْتُها اِلَيْهِ؛ امانت را به کسی که شما را امین دانسته بازگردانید زیرا حتی اگر قاتل امیرالمؤمنین(ع) امانتی را به من سپرده هر آینه آن را به او برمی‌گردانم.» ما از شمر و ابن مجلم شقی‌تر و بدتر نداریم که دو امام را از ما گرفتند. امام سجاد(ع) می‌فرماید ولو این دو نفر امانتی را به من بسپارند به آنها بازمی‌گردانم.

همچنین امام صادق(ع) می‌فرماید: «هر گاه امانتی به فردی سپرده می‌شود ابلیس صد شیطان را مأمور می‌کند و بدترین نوع شیطان‌ها را انتخاب می‌کند و سراغ فرد می‌فرستد که شاید راهی پیدا کند که در امانت خیانت کند. مگر خدا کمک کند.»؛ امام علی(ع) نیز فرموده است: «إياك والخيانة فإنها شر معصية، وإن الخائن لمعذب بالنار على خيانته؛ بر تو باد دوری از خیانت که آن بدترین گناه است و شخص خائن برای خیانتش در آتش معذب است.»؛ رسول خدا(ص) نیز فرمودند: «مَن خانَ أمانَةً في الدُّنيا و لَم يَرُدَّها على أربابِها ماتَ على غَيرِ دِينِ الإسلامِ؛ هر كس در دنيا به امانتى خيانت كند و آن را به صاحبش برنگرداند، بر غير آيين اسلام خواهد مرد.» 

با توجه به مجموعه روایاتی که مطرح شد می‌توانیم سه قلمرو را برای امانت بیان کنیم. امانت‌ستانی و امانت‌پذیری، هنر امانت‌داری و هنر امانت‌سپاری. اگر نمی‌توانید امانتی را نگه دارید آن را نپذیرید. تمام این سه قلمرو باید زیبا باشد. فرد امانت‌گیرنده وقتی آن را بر می‌گرداند اذیت نکند و وقتی که امانت را برمی‌گردانید منت نگذارید.

عقل و تکلیف دو امانت الهی هستند. بعضی به عقل خائن هستند و این هوش، استعداد و توانایی را بد مصرف می‌کنند. دائم در حال تخریب دیگران هستند. دائم در حال فکرهای بد هستند. برخی از مفسران آیه 72 سوره احزاب «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا؛ ما امانت الهى و بار تكليف را بر آسمان‌ها و زمين و كوه‌ها عرضه كرديم پس از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناک شدند ولى انسان آن را برداشت راستى او ستمگرى نادان بود.» را اشاره به کل اعضای وجودی انسان می‌‌دانند یعنی گوش، دست، پا، چشم، زبان و... امانت هستند. امام سجاد(ع) در یک کلام بلند وظیفه ما را نسبت به اعضای بدن معلوم کرده است و خط قرمزهای گوش و چشم و... را بیان کرده است.

تکاليف الهی امانت هستند مثل نماز، روزه، خمس، زکات. می‌گویند امام علی(ع) وقت نماز رنگش دگرگون می‌شد و قلم از دست حضرت می‌افتاد. می‌پرسیدند چه شده است و ایشان می‌فرمود وقت ادا کردن امانت است. همان امانتی که بر آسمان و زمین گذاشته شد، اما از پذیرش آن سر باز زدند. به‌ویژه این ایام مراقب نمازتان باشید دریغا که برخی مستحبات را بیش از واجبات ارج می‌نهند و فکر می‌کنند اجر دارد. ارج و اجر مستحبات به پای واجبات نمی‌رسد. امام حسین(ع) نمازش را در میدان اول وقت خواند.

فرزندان امانت هستند و هر آنچه که آنها انجام دهند پای پدر و مادر است و او از والدین جدا نیست. در بدی فرزندانتان کسی را متهم نکنید. چون اینها محصول وجودی پدر و مادر است. فرزند شما از شما جدا نیست. خير و شر فرزندان ما مال ماست. شما در تربیت فرزندتان مسئولیت دارید. گاهی تربیت فرزند را به مدرسه می‌سپاریم، اما این از ما رفع مسئولیت نمی‌کند. تا می‌توانید فرزندان را در ارتباط با خدا تربیت کنید. او را به جلسات این چنینی ببرید اما مراقب حوصله بچه‌ها باشید. به دست بچه‌ها انفاق کنید. فقط تأمین نیاز مادی فرزند نکنید. برای بچه‌ها لباس ورزشی تهیه می‌کنیم اما ممکن است لباس ارزشی برای بچه‌ها تهیه نکنیم.

مال و ثروت امانت دیگر است. ثروت اصلی ما مال خداست. امام سجاد(ع) می‌‌فرماید: «لا تجعله اذا کان من الله إلا الیه و سببا إلی الله» پول برای خداست و آن را برای خدا مصرف کنید. بنزین و برق را بیهوده مصرف نکنیم. لباس را بد مصرف نکنیم. از مال خود انفاق کنید. وقتی می‌بخشیم، بخشندگی ما دارندگی ماست نه آنچه باقیمانده است.

امام صادق(ع) در روایتی می‌فرماید: «انّه سئل عن الرجل يبعث الى الرجل يقول له ابتع لي ثوباً فيطلب له في السوق فيكون عنده مثل ما يجد له في السوق فيعطيه من عنده قال لا يقربنّ هذا و لا يدنس نفسه انّ اللّٰه عزّ و جلّ يقول إِنّٰا عَرَضْنَا اَلْأَمٰانَةَ  الآية قال و إن كان عنده خير ممّا يجد له في السوق فلا يعطيه من عنده؛ اگر کسی از شما خواست که چیزی برای وی خریداری کنید و مشابه آن را خودتان دارید این‌گونه نباشد که آنچه خود دارید را به او بدهید.» 

حفظ امانت اسرار دیگران نیز موضوع مهمی است. انسان‌هایی که در کربلا و بعد از آن هستند بسیار امین هستند؛  حضرت اباعبدالله(ع) در کربلا امانت‌های خود را به دو نفر می‌سپارد. فاطمه صغری دختر بزرگ ایشان و امام سجاد(ع). حضرت فاطمه صغری 20 سال داشت و همسر حسن مثنی بود. ایشان خانمی زیبا و خوش‌اخلاق بود و امام فرمود هر وقت او را می‌دیدم به یاد مادرم فاطمه زهرا(س) می‌افتادم. ایشان هم زیبایی ظاهری و هم زیبایی سیرت را داشت. 

امام محمدباقر(ع) از راویان کربلاست چون در صحنه بود. با اینکه سن مبارکشان چهار یا پنج سال بود، اما گزارش‌های دقیقی داده است. ابوحمزه از امام محمدباقر(ع) نقل می‌کند: «لَمّا حَضَرَتْ أبي عليَّ ابنَ الحسينِ عليه السلام الوَفاةُ ضَمَّني إلى صَدْرِهِ ثُمَّ قالَ : أيْ بُنيَّ ، اُوصيكَ بِما أوْصاني أبي حِينَ حَضَرَتْهُ الوَفاةُ ـ و بما ذَكَرَ أنّ أباهُ عليه السلام أوصاهُ بهِ ـ : أيْ بُنَيَّ ، اصبِرْ على الحقِّ و إنْ كانَ مُرّا؛ چون هنگام رحلت پدرم على بن الحسين(ع) فرارسيد، مرا در آغوش گرفت و فرمود: فرزندم، من به تو همان سفارشى را مى‌كنم كه پدرم در هنگام فرارسيدن رحلتش به من كرد و فرمود كه پدر او نيز به وى همان سفارش را كرده است: فرزندم، حق را تحمل كن هرچند تلخ باشد.» 

امام فرزند خود را به صبر بر حق توصیه می‌کنند. امام علی(ع) فرمود: حق اولش تلخ است و آخرش شیرین است و برعکس باطل که ابتدا شیرین است و در پایان تلخ. این امانت معنوی امام حسین(ع) به امام سجاد(ع) است‌.