فرآیند قانونگذاری در کنگره آمریکا با تأکید بر «برجام»

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در گزارش دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی آمده است:

جمهوریخواهان از ژانویه سال 2007 ، برای اولین بار موفق شدند اکثریت کرسی های هر دو مجلس نمایندگان و سنا را به دست آورند. در انتخابات نوامبر 2014 کنگره آمریکا، نامزدهایی که سابقه فعالیت در محیط های نظامی را داشتند با اقبال عمومی بهتری مواجه شدند. این امر باعث شد رویکرد نظامی‌گری در مجلس سنای صد و چهاردهم تقویت شود. بنابراین توافق هسته‌ای وین در این مقطع زمانی امضا شد که جناح افراطی و جنگ طلب کنگره آمریکا اکثریت کرسی‌ها را در اختیار دارد. این امر زاویه اختلاف مواضع بین کاخ سفید و کنگره برای تایید توافقنامه را افزایش داده است.

در ادامه این گزارش مهمترین نکات قابل ملاحظه در فرآیند بررسی برنامه جامع اقدامات مشترک در کنگره آمریکا را بدین شرح برمی‌شمرد:

1- افزایش تحرک لابی‌های هر دو حزب جمهوریخواه و دمکرات

جمهوریخواهان برای اثرگذاری بر انتخابات ریاست جمهوری و کنگره آمریکا در هشتم نوامبر 2016 (هفدهم آبان ماه 1395) تلاش کردند روند تصویب توافقنامه هسته ای را در راستای تقویت جایگاه جمهوریخواهان در انتخابات سال آینده هدایت کنند. لابی‌های صهیونیستی نیز می‌کوشند با تقویت حلقه‌های ارتباطی خود با کنگره در فرصت دو ماهه بررسی توافقنامه، احتمال مخالفت کنگره با توافقنامه را افزایش دهند. جمهوریخواهان بیشتر بر موضوعاتی مانند پروتکل الحاقی، بازگشت‌پذیر بودن تحریم‌ها، بازرسی‌های غیرمتعارف، مدت زمان تحریم‌ها و محدودیت‌های هسته‌ای تاکید می‌کنند.

2- افزایش ملاحظات جمهوریخواهان کنگره به دلیل حمایت متحدان اروپایی آمریکا از برجام

جنس و ماهیت زیاده‌خواهی‌های جمهوریخواهان کنگره آمریکا در حال حرکت به سمتی است که موفقیت آنان مستلزم همگرایی بین کاخ سفید ، کنگره و متحدان اروپایی است. در حالی که کنگره در شرایطی برجام را بررسی می‌کند که انسجام فراآتلانتیک (ائتلاف اروپا و آمریکا برای اتخاذ سیاست‌های تحریمی منسجم) در حال شکنندگی است و تراکم سفر تیم‌های اقتصادی اروپا به جمهوری اسلامی ایران بیانگر اشتیاق انباشته شده شرکت‌های اروپایی برای از سرگیری مراودات اقتصادی با ایران است. قطعا ترمیم روابط اقتصادی – سیاسی ایران و اتحادیه اروپا در کنار صدور قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، انعقاد چهار مدالیته هسته‌ای بین ایران و آژانس در دو سال گذشته، ابزار تمایل شرکت‌های اقتصادی و نفتی آمریکا برای فعالیت در ایران، تهدید باراک اوباما برای وتوی قانونی مخالفت کنگره، نگرانی واشنگتن از بازگشت تهران به موقعیت هسته‌ای قبل از مذاکرات، پایین بودن احتمال اکتساب آرای لازم برای مخالفت با وتوی رئیس جمهوری و هشدار نهادهای اقتصادی اروپا برای خروج از شبکه تحریم جمهوری اسلامی ایران از دیگر اهرم های فشار بر کنگره اند که ملاحظات قانونگذاران آمریکایی برای مخالفت با توافقنامه را افزایش داده‌اند.

3- شکنندگی انسجام حزبی در فرآیند قانونگذاری

جمهوریخواهان در مجلس سنا و نمایندگان به ترتیب 52 و 56 درصد از کرسی ها را در اختیار دارند. دمکرات ها نیز به ترتیب در مجلس سنا و نمایندگان 44 و 42 درصد کرسی ها را به خود اختصاص داده‌اند. بررسی مواضع حزبی دمکرات ها در قیاس با جمهوریخواهان نشانگر این واقعیت است که انسجام حزبی در میان دمکرات ها ضعیف تر از انسجام حزبی در میان جمهوریخواهان است که این امر بر رفتار قانونگذاران دمکرات در قبال برجام یا سایر لوایح مهم تاثیرگذار باشد که از مصادیق آن می توان به تصویب لایحه بودجه دفاعی سال 2014 آمریکا اشاره کرد. باراک اوباما ، لایحه مذکور را وتو کرده بود ولی پس از ارجاع لایحه به مجلس سنا و موافقت مجدد 75 سناتور، لایحه مذکور علی رغم وتوی رئیس جمهوری به قانون تبدیل شد. از طرفی در دعوت رئیس جمهوری از قانونگذاران حزب دمکرات مورخ 29 ژوئیه 2015 ، فقط 90 قانونگذار حضور یافتند که در حدود 50 درصد قانونگذاران دمکرات مجلس نمایندگان را شامل می شدند. از طرفی باراک اوباما در سال آخر فعالیت ریاست جمهوری قرار دارد و در انتخابات دور بعدی ریاست جمهوری در نوامبر 2016 حضور نخواهد داشت. این امر تا حدود زیادی انسجام حزبی دمکرات های کنگره برای حمایت از لوایح مورد حمایت باراک اوباما را کاهش داده است. همچنین تمامی ده سناتور عضو مجمع قانونگذاران یهود کنگره از حزب دمکرات اند. در این میان لابی های رژیم صیهونیستی هزینه های بالایی را برای ترغیب قانونگذاران کنگره برای مخالفت با برجام هزینه کرده اند.
موارد فوق الذکر نشان می دهند که رئیس جمهوری آمریکا برای همراه سازی نمایندگان مخالف، بیشتر به سمت بازیگران خارج از فضای کنگره متوسل شده است. برای مثال موافقت شورای اتحادیه اروپا با اجرای قطعنامه مصوب شورای امنیت سازمان ملل در 31 ژوئیه 2015 ، افزایش حضور رسانه ای باراک اوباما در رسانه های مهم آمریکایی، رایزنی کاخ سفید با متحدان اروپایی برای فعال سازی لابی هایشان در کنگره یا حمایت کاخ سفید و متحدان اروپایی برای حضور مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی – یوکیا آمانو - در مجلس سنا که تاکنون سابقه نداشته است، بخشی از تحرکات دولت آمریکا برای تاثیرگذاری بر فضای کنگره محسوب می شوند.

از منظر جمهوریخواهان کنگره و لابی های صهیونیستی ، دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و رسانه ای برنامه جامع اقدام مشترک برای جمهوری اسلامی ایران از هزینه هایی که این کشور متقبل شده بیشتر بوده است. قانونگذاران آمریکایی و لابی های صهیونیستی مخالف برجام، در اظهارات خود شکسته شدن انسجام اروپا و آمریکا در تداوم تحریم ها ، به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی اورانیوم ، بروز و ظهور شکاف های عینی بین کاخ سفید و کنگره ، موانع متعدد همراه سازی مجدد متحدان اروپایی برای بازگشت پذیری تحریم ها و لغو تحریم های شورای امنیت سازمان ملل بدون اجرای قطعنامه های پیشین را پنج دستاورد مهم ایران در برجام اشاره می‌کنند.