آشنایی با علوم قرآنی و تسلط بر فن تصحیح؛ پیش‌نیاز مصحح نسخ قرآنی
گروه ادب: یک کارشناس نسخ خطی با اشاره به حساسیت نسخ خطی قرآنی تاکید کرد: فرد مصحح و فهرست‌نگار باید با فن تصحیح و آماده‌سازی متن برای چاپ از میان نسخه‌های خطی آگاهی کامل داشته و از سویی آشنا با علوم قرآنی و دینی باشد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، یکی از حوزه‌های مرتبط با نشر و کتاب، عرصه مرتبط با نسخه‌های کهن و قدیمی است که اغلب آنها به صورت سنگی به چاپ رسیده یا دست‌نویس هستند؛ نسخه‌هایی ارزشمند که هر کدام گنجینه‌ای برای ایران اسلامی به شمار می‌روند و خود اسناد معتبری برای حوزه‌های مختلف از دین، قرآن، تاریخ، فقه، فلسفه، جغرافیا و ... هستند.
در همین باره خبرگزاری ایکنا با حجت‌الاسلام محمد برکت، نسخه‌شناس و کارشناس نسخ خطی و رئیس مدرسه علمیه حضرت ولی عصر(عج) گفت‌وگویی داشته است که از نظرتان می‌گذرد؛
ـ لطفا درباره نحوه فعالیت در حوزه نسخ خطی و مشکلاتی که کارشناسان و فعالان این عرصه با آن مواجه هستند برای ما بگویید.
فردی که در حوزه فهرست‌نویسی فعالیت می‌کند باید با ضوابط و قواعد فهرست‌نویسی نسخ خطی آشنایی داشته و بر این حوزه مسلط باشد و استانداردها را رعایت کند. البته عواملی در این باره وجود دارد که ممکن است شما نتوانید همه آنها را رعایت کنید. از جمله این مشکلات می‌توانید به مراکز نگهدارنده نسخ خطی اشاره کنید که از یکدیگر متفاوت هستند و ممکن است مجموعه‌ای شخصی یا دولتی باشد.
اگر مکان نگهداری نسخ خطی، مجموعه شخصی باشد، ممکن است اجازه ندهند که فهرست‌نگار با فرصت کامل، همه مشخصات را ثبت و ضبط کرده و ربط دهد. البته نحوه فهرست‌نگاری متفاوت بوده و ممکن است مختصر یا مفصل باشد و این کار سختی‌های خاص خود را دارد و فرد باید با اصول کتاب‌شناسی و مباحث نسخه‌شناسی آشنایی داشته باشد که بتواند در این حوزه فهرست‌نویسی کند.
ـ کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند در کدام مراکز آموزش دیده یا چه دوره‌هایی را گذرانده‌اند و آیا فعالیت بر روی این نسخه که گنجینه ارزشمند تاریخی یک ملت محسوب می‌شود، مستلزم تایید اساتید است؟
در حدود 90 سال است که این سبک از فهرست‌نویسی در ایران به راه افتاده است و تلاش‌هایی نیز در این دوره از زمان برای برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی شده است. البته در قدیم‌الایام و طی سال‌های 1317 و 1318 کلاس‌هایی از سوی زنده‌یاد «ابن یوسف حدائق» برگزار می‌شد. اساتید شاخصی همچون ایرج افشار و دانش‌پژوه نیز کلاس‌هایی را برای دانش‌پژوهان این حوزه گذاشتند و تلاش‌هایی کردند که چند واحد مثل واحد کتابداری در دانشگاه راه‌اندازی و در نظر گرفته شود، اما متاسفانه تاکنون این تلاش‌ها به ثمر ننشسته است.
در عین حال کلاس‌های متفرقه‌ای گذاشته می‌شود، یا کتاب‌ها، رساله‌ها و مقالاتی در این باره چاپ شده است که بیشتر مبتنی بر علاقه شخصی فرد بوده که پیگیری کرده و با حضور در نزد اساتید، نکات را یاد گرفته است.
ـ آیا فعالیت در حوزه نسخه‌های خطی دینی و قرآنی حساسیت‌زاست و هر کسی می‌تواند به این حوزه ورود پیدا کند؟
فعالیت در عرصه تصحیح نسخ خطی، کاری تخصصی است و فعالیت درباره هر کتاب و با هر موضوعی نیازمند داشتن تسلط بر آن موضوع از سوی فرد فهرست‌نگار یا مصحح است. در حوزه مباحث علوم قرآنی و دینی نیز، فرد باید کارشناس آن علم باشد. اگر مباحث تاریخی یا عقلی مثل فلسفه و کلام و ادبیات عرب و فارسی و ... باشد نیز، هر مصحح و فهرست‌نگاری که در این حوزه فعالیت می‌کند، باید در آن فن استاد باشد و اصطلاحات و نکات علمی را بداند.
علاوه بر این، فرد مصحح و فهرست‌نگار باید با فن تصحیح و آماده‌سازی متن برای چاپ از میان نسخه‌های خطی آگاهی کامل داشته باشد. برای روش تصحیح نسخ خطی کلاس‌هایی توسط اساتید گذاشته می‌شود و کتاب‌هایی در این باره نوشته شده است مثل رساله‌ای که استاد جویا جهانبخش که خود از اساتید این فن و از نوابع است، در حوزه روش تصحیح نوشته است. این اثر در شمارگان بالا هم به چاپ رسیده است و حتی فایل آن در اینترنت هم قرار دارد. در عین حال، افراد برای کار در این حوزه باید با این علوم آشنایی داشته باشند.
