هویتی که در «سه جلسه تراپی» دزدیده شد/ مشکلات جذب مخاطب تئاتر

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مهر نوشت: سحر ناسوتی کارگردان نمایش «سه جلسه تراپی» که اجرای خود را سوم دی ماه به پایان رسانده است درباره رویکردی که نسبت به متن نغمه ثمینی داشته و نگاهش به عنوان کارگردان به مضمون نمایشنامه که بحران هویت است، به خبرنگار مهر گفت: نمایشنامه خانم ثمینی یک متن باز با لایه‌های مختلف است و این نمایشنامه را می‌شود با رویکردهای متفاوتی از قبیل روان‌شناختی، جامعه‌شناختی، فلسفی و سیاسی، تحلیل و اجرا کرد.

وی ادامه داد: من در تحلیل این نمایشنامه سعی کردم از لایه‌های نخست که به تبع اسم و رخدادگاه نمایشنامه به روانشناسی ارجاع دارد، فاصله بگیرم و به لایه‌های دیگر متن سرک بکشم مانند لایه‌های فلسفی، جامعه‌شناختی و سیاسی.

این نویسنده و کارگردان تئاتر یادآور شد: بنابراین یک سویه تحلیل من به بحران هویت بازمی‌گردد و یک سویه دیگرش به دزدی هویت. چنان که هم در متن و هم در ماجرا خودنمایی می‌کند. به عبارت دیگر بحران هویت که خودش را به صورت از دست دادن اسم و صورت نشان می‌دهد، یک بخش از کار است و بخش دیگر دزدیده شدن این هویت است؛ هویتی که می‌تواند به طرق مختلف و به دست عناصر مختلف، دزدیده شود. عناصری از قبیل روزمرگی و بی‌تفاوتی نسبت به زندگی و یا کسانی که داشتن این هویت را تهدیدی نسبت به منافع خود می‌دانند.

ناسوتی درباره اینکه تم نمایشنامه تا چه اندازه در فضاسازی و طراحی میزانسن تأثیر داشته است؟ گفت: از دید من مهمترین کار کارگردان، ایجاد فضای تصویری وابسته به تم نمایشنامه است؛ یعنی بیرون کشیدن عناصری از متن که او و گروه طراحی را به سمت خلق عناصر بصری و کاربردی در اجرا هدایت کند.

وی متذکر شد: در کار من نخستین عنصر بصری که تلاش داشت با تم نمایشنامه همخوان باشد، استفاده از مبلمان بادی بود. به عبارتی در یک فضای بی‌هویت، تکیه‌گاه و محل نشیمن افراد روی صندلی‌هایی از جنس هوا است. از جنس هیچ و هر چند که عناصر دیگر تلاش در ایجاد توازن با این فضای هیچ‌انگارانه را داشتند، اما حضور عریان این سه مبل و صندلی که در راستای برجسته‌سازی تم نمایشنامه بود، بر سایر عناصر چیرگی داشت.

این کارگردان تئاتر درباره وضعیت این روزهای تئاتر و این مساله که برعکس سال‌های گذشته، این روزها با وجود افزایش تعداد سالن‌ها، تعداد مخاطبان و حمایت‌های دولتی کمتر از همیشه است، عنوان کرد: این روزها نظام بازار تئاتر به سمت فضای سرمایه‌داری پیش می‌رود بدون آنکه بستر لازم برایش فراهم شده باشد. سال‌های گذشته که هنرمندان تئاتر، سوبسیدهای دولتی دریافت می‌کردند بدون اغراق کمتر نیاز به مخاطب‌سنجی و فروش کار خود احساس می‌کردند و بی‌تردید در آن دوران، وجه هنری تئاتر بالاتر و به تبع آن سلیقه تماشاگر نیز هنری‌تر بود.

ناسوتی تصریح کرد: اما این روزها به دلیل تنوع رسانه‌های مختلف، هم از میزان و هم سلیقه مخاطب به صورت بالقوه فرو کاسته شده است. به این ترتیب هنرمند تئاتر پیش از آنکه در اندیشه تعامل با مخاطبش باشد باید نخست به فکر آوردن او به سالن اجرا باشد چرا که بهترین پیام و موفق‌ترین تعامل در سایه حضور مخاطب در سالن تماشا شکل خواهد گرفت و البته در شرایط امروز، این امر روش‌هایی را می‌طلبد که همیشه هنری نیستند.

وی ادامه داد: علاوه بر آن، بالا رفتن تعداد سالن‌های تئاتر تعادل میان نظام عرضه و تقاضا را بر هم زده است. اگر پیش از این تماشاگران بالقوه تئاتر در چند سالن محدود قادر به تماشای یک اثر نمایشی بوده‌اند، امروزه همان تعداد با رشد اندک به لحاظ کمی، امکان تماشا در تماشاخانه‌هایی سه یا چهار برابر گذشته را دارند که این امر سبب می‌شود همان تماشاگران در تالارها و سالن‌های مختلف، تقسیم شوند و بر بحران مخاطب دامن زده شود.

این کارگردان تئاتر درباره استقبال از نمایش «سه جلسه تراپی» و مناسب بودن سالن ناصرخسرو برای اجرا بیان کرد: سالن ناصرخسرو، سالنی سنتی و قاب‌دار برای اجرای تئاتر است که این امر، محدودیت‌ها و ویژگی‌های خودش را دارد. مکان آن نیز به دلیل همجواری با درمانگاه، چندان مناسب نیست اما در کفه دیگر ترازو، همراهی و حضور پرانرژی و گرم حسین آشوری مدیریت سالن بر تمام این مشکلات خط بطلان می‌کشد. از این رو گروه ما با وجود شرایط ذکر شده و همچنین هوای سرد و همزمانی با شب یلدا، اجراهای خوبی را با تماشاگران گذراند و خوشبختانه در شب‌های آخر هفته که همیشه سالن پر از تماشاگر بود و این اتفاق از اقبال خوب من در انتخاب متنی جذاب و داشتن همراهانی عالی بود.

ناسوتی در پایان صحبت‌هایش درباره فعالیت‌های دیگرش عنوان کرد: من در سال‌های گذشته نمایشنامه‌های زیادی نوشته‌ام که برای خودم در نوبت اجرا قرار داده‌ام اما این روزها پس از اجرای متن خانم ثمینی، تصمیم گرفته‌ام که کمی به خودِ نمایشنامه‌نویسم استراحت داده و به دنبال کارگردانی متون نمایشنامه‌نویسان دیگر بروم و به عنوان نخستین انتخاب در حال حاضر تصمیم دارم بار دیگر روی نمایشنامه «خرده جنایت‌های زن و شوهری» که سال‌ها پیش آن را کارگردانی کرده‌ام، کار کنم و پس از آن به سراغ نمایشنامه‌های خودم مانند «پدرم سوفوکل، مادرم اوریپید»، «عروس بمب‌های خوشه‌ای»، «رؤیای موازی» و «خاله روشور» بروم.

نمایش «سه جلسه تراپی» از ۱۴ آذر تا سوم دی ماه با بازی فرهاد داوری‌کیا، سعید علی‌اکبری و آزاده نوبهار در سالن ناصرخسرو به صحنه رفته است.