نویسندگان قرآنی طرحی نو دراندازند/ همزبانی با مخاطب در بیان عقاید
گروه ادب: برگزیده جشنواره کتب آموزشی و تربیتی ویژه کتاب‌های قرآنی با تاکید بر اینکه باید از ظرفیت ادبیات برای محکم کردن پایه‌های عقیدتی مخاطبان گروه سنی کودک و نوجوان بهره گرفت، تصریح کرد: نویسندگانی که در این حوزه به نگارش اثر می‌پردازند باید طرحی نو دراندازند و به پردازش قالب‌های تازه بپردازند.
سعید روح‌افزا، نویسنده مجموعه «بوی گل محمدی» در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، درباره اثرش عنوان کرد: این اثر دو دستاورد دارد؛ اول اینکه با وجود محتوای سنگین و نداشتن تصویر و برخی جذابیت‌های ظاهری با استقبال مخاطب مواجه شد و نکته دوم آن که توجه منتقدان و متخصصان این حوزه را به خود جلب کرد.
وی با بیان این مطلب افزود: با توجه به فضای کنونی باید گفت که توسعه روزافزون ارتباط رسانه‌ای در سال‌های اخیر و برنامه‌ریزی دین‌ستیزان برای استفاده از فضاهای مجازی و رسانه‌ای در راستای دور کردن نسل نو از هویت دینی، نیاز جدیدی را پیش روی نویسندگان این حوزه قرار داده است.
روح‌افزا که در دومین جشنواره قرآنی سازمان پژوهش نامزد دریافت جایزه شد، اظهار کرد: بنابر آنچه که در این حوزه دیده می‌شود باید از ظرفیت ادبیات برای محکم کردن پایه‌های عقیدتی مخاطبان بهره بگیریم. ادبیات دینی باید دوره بازنویسی صرف قصه‌های قرآن و روایات تاریخ را پشت سر بگذارد و با استفاده از سابقه سال‌ها قصه‌نگاری مذهبی، هم‌اکنون از قصه و هر ابزار دیگری برای تبیین معارف دینی و تحکیم عقاید مخاطب استفاده کند.
این برگزیده جشنواره کتب قرآنی در ادامه سخنانش خطاب به نویسندگان تاکید کرد: اهل قلم که در این حوزه به نگارش می‌پردازند باید طرح‌های نو دراندازند و قالب‌های تازه بسازند. همچنین باید روش همزبانی با مخاطب را در بیان عقاید و معارف پیدا کنند و این موضوع محتاج دست زدن به تجربه‌های جدید است.
روح‌افزا درباره چگونگی شکل‌گیری و پرداختن به موضوع کتاب را این گونه توضیح داد: درباره پیشینه این اثر باید گفت که تاکنون نویسندگان کتاب‌های مذهبی در حوزه کودک و نوجوان تمرکز اصلی و تاکید اصلی خود را بر قصه‌های تاریخی گذاشته بودند و به طور عمده، قصه‌های انبیاء و ائمه اطهار(ع) و یاران آنان را مبنای کار نگارش خود قرار می‌دادند.
وی با بیان این مطلب افزود: بر این اساس احساس کردم که زمینه انجام کارهایی که بتواند مفاهیم دینی را به کودکان منتقل کند خالی است؛ از این رو برای رفع این خلأ با کمک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تصمیم گرفتیم که به جای قرار دادن قصه‌های تاریخی در اختیار کودکان، مفاهیم را به آنان آموزش دهیم.
این نویسنده با اشاره به رویکرد آموزشی این کتاب، در این باره که آیا برای خواندن این مجموعه ترتیبی بر اساس شماره در نظر گرفته شده است یا خیر و دلیل نامگذاری هر جلد از این مجموعه چیست، عنوان کرد: درصدد بر آمدم تا مجموعه‌ای برای کودکان و نوجوانان خلق کنم که در آن به بیان عقاید و برخی از مفاهیم و معارف مرتبط بپردازم. در همین راستا نام «بوی گل محمدی» شکل گرفت. این مجموعه بر پایه آیات قرآن کریم تنظیم و تهیه شده و قصد از این کار آن بوده است که پیام‌های قرآن را در اختیار مخاطبان قرار دهیم.
وی در ادامه توضیحاتش گفت: در اصل ما به عنوان یک مسلمان که مخاطب قرآن هستیم باید بدانیم که به چه مکانی آمده‌ایم و در این فضا از ما چه انتظاراتی می‌رود و چگونه باید با این مکان برخورد کنیم. بخش دیگری از پیام‌های قرآن این است که خدا چه ارتباطی با بندگانش فراهم می‌کند و بندگان چگونه باید در راستای جلب رضایت خداوند حرکت کنند.
روح‌افزا به بیان دیگر نکات پرداخته شده در این کتاب اشاره کرد و افزود: در بخش‌های بعدی این مجموعه به دنیای بعد از مرگ و مقصد نهایی انسان‌ها و بهشت می‌رسیم. در همین اساس عنوان بخش اول تا پنجم به ترتیب عبارتند از: »زمین او»، «مهربانی او»، »راه او»، «به سوی او» و «بهشت او».
این نویسنده با اشاره به اینکه در هر جلد حدود صد آیه قرآنی معرفی شده، درباره اینکه انتخاب آیات بر چه اساس و برای چه گروه سنی در نظر گرفته شده است، ادامه داد: در این مجموعه و در هر جلد 100 ـ 110 آیه از آیات قرآن استفاده شده است و در مجموع حدود یک دهم از شش هزار و 236 آیه قرآن یعنی برابر با 600 آیه به مخاطبان معرفی می‌شود.
وی افزود: نحوه معرفی این آیات به شکلی است که آیات مرتبط با موضوع مورد نظر از بین کل آیات انتخاب شده است و سپس بهترین و مناسب‌ترین ترجمه از این میان انتخاب شده؛ به گونه‌ای که به وسیله این ترجمه‌های روان بتوانیم متن و مطالب راحت و قابل فهم را در اختیار مخاطبان نوجوان قرار دهیم و در انتهای هر جلد نیز اصل آیه به همراه ترجمه آن آمده است.
روح‌افزا در پاسخ به اینکه پیام کلی مجموعه «بوی گل محمدی» چیست و چه نیازی احساس شد که شما را به نگارش در این زمینه واداشت، اظهار کرد: تحول اجتماعی و فرهنگی که از حوالی سال 57 در جامعه به وجود آمد، نیاز شدیدی را در زمینه تولید و عرضه کتب دینی برای استفاده مخاطبان گوناگون و از جمله گروه سنی کودک و نوجوان به دنبال آورد و این موضوع نیاز، پای گروهی را به عنوان نویسنده در این عرصه باز کرد.
وی افزود: مهم‌ترین دغدغه آن روزها و سال‌ها، پر کردن زمینه خالی و پاسخ دادن به این نیاز بود. فرصتی برای نقد و بررسی و اعمال ظرافت‌های کیفی وجود نداشت. با این همه، آثار خوبی نیز در میان انبوه آثار تولید و عرضه شد. نویسندگانی که درصدد تولید آثار دینی خاص برای مخاطب کودک و نوجوان بودند، بیش از هر چیز به قصه‌های قرآن کریم و تاریخ زندگی معصومین(ع) توجه نشان دادند و از این منابع برای تولید اثر استفاده کردند.
روح‌افزار در ادامه بیاناتش گفت: این گرایش جای خرده‌گیری ندارد و غیرطبیعی به نظر نمی‌رسد، ولی افسوس که بعد از سپری شدن چند دهه از آغاز نهضت اسلامی، ادبیات دینی کودک و نوجوان در همان چهارچوب مضمونی پیشین باقی مانده و گامی پیش ننهاده است.
این نویسنده اظهار کرد: در این مدت، نویسندگان این گونه قصه‌ها حتی تلاش نکردند که به نوشته‌های خود رنگی از تحلیل تاریخی بزنند و ذهن مخاطب را از سطح و ظاهر حوادث، به عمق و باطن ببرند. البته در این سال‌ها بسیاری از قصه‌های قرآن و داستان پیامبران با نثرهای تازه‌تر بازنویسی شدند و با رنگ و لعابی نو در اختیار مخاطبان قرار گرفتند، ولی این دستاورد کافی نیست.
روح‌افزا در پاسخ به اینکه یک نویسنده مذهبی‌نویس در حوزه کودک و نوجوان باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد، گفت: پیشرفت ادبیات دینی کودک و نوجوان نیازمند نویسندگانی است که در وهله اول بینش دینی و آگاهی مذهبی داشته باشند، و در وهله دوم از نظر ادبی و قوت قلم به حد قابل قبولی رسیده باشند و در وهله سوم ابتکار و خلاقیت داشته باشند.
وی افزود: تعداد نویسندگانی که دارای این ویژگی‌ها باشند چندان پرشمار نیست و برای رفع این نقیصه باید کاری جدی و بلندمدت انجام شود. البته کاستی ما در زمینه ادبیات دینی کودک و نوجوان تنها مربوط به نویسندگان نیست. در این زمینه باید رفتار ناشران و منتقدان را هم مورد توجه قرار داد.
روح‌افزا با اشاره به اینکه ناشران انگیزه بسیاری از حرکت‌های فرهنگی را می‌سازند، گفت: در این راستا از یک سو باید به نویسندگانی که کم و بیش توان تجربه کردن در این زمینه‌ها را دارند میدان داده شود و تلاش آنان مورد حمایت قرار گیرد. از سوی دیگر معرفی و عرضه این آثار به مخاطبان، باید رویکردی متفاوت با استفاده از روش‌های جدید و کارآمد داشته باشد. همچنین شایسته و لازم است که از طریق تشکیل کارگاه‌های آموزشی و تجربی، استعدادهای جوان پرورش پیدا کند.
وی با تکیه بر اینکه آنچه شد زمانی محقق می‌شود که مسئولان فرهنگی درباره اهمیت و لزوم پرداختن به ادبیات دینی کودک و نوجوان به یک باور عمیق برسند و برای تحمل دشواری‌ها آماده باشند، اظهار کرد: نمی‌توان انتظار داشت که آثار دینی با مضمون خاص، جذابیت‌های بازاری داشته باشد و در میدان رقابت آزاد، پرفروش جلوه کند. از این رو ناشران بخش عمومی و دولتی که منتشر کننده آثار برای مخاطب کودک و نوجوان هستند، باید موقعیت تاریخی و رسالت فرهنگی خود را بشناسند و به جای پیروی از روش‌های سنتی و جاری در گذشته، برنامه‌های هدایتی و حمایتی را در این بخش در دستور کار قرار دهند.
روح‌افزا تاکید کرد: هدایت و حمایت نیاز به شرحی دارد که در این گفت‌وگو نمی‌گنجد. بیان این نکته کافی است که اگر این اقدام به درستی انجام شود، میدان برای تجربه و آزمودن وسعت می‌یابد و پدیدار می‌شود.
یادآوری می‌شود که سعید روح‌افزا در سال 1343 در گرگان به دنیا آمد. وی کارشناسی ارشد خود را در رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی گذراند. روح‌افزار نگارش را از سال 1359 با عضویت در هیئت تحریریه مجله سروش صدا و سیما آغاز کرد و پس از آن قالب‌های گوناگون مانند قصه، نمایشنامه و فیلمنامه را آزمود. وی تاکنون علاوه بر نوشتن متن برنامه‌های متعدد داستانی و نمایشی، موفق به انتشار ده‌ها کتاب شده است که مخاطب بیشتر آنها کودکان و نوجوانان هستند. روح‌افزار به عنوان یکی از نویسندگان حوزه ادبیات مذهبی این گروه سنی شناخته شده است.
