توبه یعنی بازگشت به درگاه خداوند؛ اما نکته مهم این است که خدا آنچه مربوط به اوست را میبخشد اما آنچه مربوط به بندگان است را نمیبخشد. اگر در حق کسی ظلم کنیم، هرچه به درگاه خدا توبه کنیم و الهی العفو گوییم، فایدهای ندارد و باید از کسی که در حق او ظلم کردهایم، حلالیت طلبیم. باید خسارت وارده را جبران کنیم. توبه بازگشت به درگاه خداوند است اما توبه از حقوق مردم با جبران خسارت مردم محقق میشود.
در روایات آمده است که خداوند حتی شهیدی که همه گناهان او موقع شهادت بخشیده میشود را، اگر دِینی از مردم بر گردن داشته باشد نمیبخشد و این دِین تا روز قیامت بر گردن او باقی میماند. بنابراین باید مواظب باشیم که حقوق مردم بر گردن ما نماند اما اگر ماند، باید تا زنده هستیم در دنیا حق مردم را ادا کنیم.
دومین نکته آن است که توبه میتواند زندگی را به انسان بازگرداند. ماجرای حضرت یونس(ع) که در قرآن کریم نقل شده است نیز گویای همین امر است. حضرت یونس(ع) هرچه مردم را دعوت میکرد، تعداد کمی ایمان میآوردند. حضرت ناامید شد و بدون اجازه خداوند از شهر بیرون رفت و سوار بر کشتی شد تا به منطقه دیگری رود. نهنگ به کشتی حمله کرد و کشتی دچار تلاطم شد. اهالی کشتی به این نتیجه رسیدند که یک نفر را در آب بیندازند، قرعه به نام حضرت یونس(ع) افتاد. خداوند به نهنگ امر کرد که یونس را هضم نکن و او به واسطه استغفاری که کرده بود، در شکم نهنگ زنده ماند تا اینکه نهنگ بر لب دریا آمد و یونس از شکم او خارج شد. حضرت یونس(ع) هنگام خروج از شهر، مردم را نفرین کرده بود و توقع داشت چیزی از شهر باقی نمانده باشد، اما همه چیز بر جای خود ثابت مانده بود، علت را از اهالی جویا شد، یک مرد حکیم گفت: وقتی تو رفتی متوجه شدم وقت نزول عذاب خداوند است، به مردم گفتم اگر میخواهید از عذاب خدا رهایی یابید باید سر به بیایان بگذارید و از خدا کمک بخواهید و توبه کنید. توبه سبب عمر دوباره حضرت یونس(ع) و مردم شهر شد.
توبه و استغفار در رفع خطرات نقش دارد؛ در ماه مبارک رمضان میتوانیم با توبه خود را از شرور دنیا و آخرت حفظ کنیم.