مرتبه باطنی روزه با انجام محرمات باطل می‌شود / چیستی مراتب روزه‌داری
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدیدالله یزدان‌پناه با تقسیم روزه به نوع اول و دوم بیان کرد: نوع اول عبارت از مرتبه فقهی روزه است که اگر انسان چیزی بخورد، روزه‌اش باطل می‌شود، اما مرتبه دوم و باطنی روزه این است که چشم و گوش و زبان انسان گناه نکند که اگر گناه کرد، روزه به لحاظ فقهی قضا ندارد، اما موجب تقرب هم نخواهد شد.
به گزارش ایکنا؛ جلسه سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدیدالله یزدان‌پناه، استاد سطوح عالی حوزه و مدرس برجسته عرفان و فلسفه، امروز 10 اردیبهشت‌ماه، با موضوع فلسفه روزه‌داری برگزار و به صورت زنده از طریق صفحه اینستاگرام به نشانی https://www.instagram.com/nafahat.eri منتشر شد که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید؛
در جلسات قبل در باب فلسفه روزه بیان کردیم که درست به حسب آنچه در همه عبادات مطرح است، فلسفه اصلی روزه، مسئله رضوان الهی است و در باب خود روزه آمده است که «الصوم لی و انا اجزی به»، خداوند فرمود روزه برای من است و من جزای شخص روزه‌دار هستم که نشان از فضای تقربی و رضوان الهی دارد. اگر روزه چنین است و برای تقرب است، چطور ما را به این رضوان می‌رساند؟ در مورد هویت روزه بحث شد که هویت تَرکی و همراه با صبر دارد و بیان شد که این تَرک چه اثری دارد و روح را آزاد می‌کند.
اما شارع مقدس در دل روزه چیزهایی از ما خواسته که شاید جزء واجبات روزه نیست که اگر کسی انجام نداد، روزه‌اش باطل باشد، بلکه به شکلی گفته شده که گویا هویت تَرکی روزه، جدی‌تر از این حرف‌ها است. یعنی صحبت تَرک که می‌شود، گفتیم تَرک خوردن و آشامیدن و ... است، اما وقتی به روایات رجوع می‌کنیم، می‌بینیم از روزه‌دار می‌خواهند که مطلق خطاها را تَرک کند. البته نه اینکه اگر کسی آمد و دروغ عادی گفت، این دورغ باعث بطلان روزه‌اش بشود، بلکه این کار هویت روزه‌دار را از بین می‌برد.
روزه چه زمانی موجب تقرب می‌شود؟
در اینجا سخن از واجبات در مرحله عالی‌تر است و واجبات سلوکی مراد است. به لحاظ باطنی، اگر انسان بخواهد با روزه به خدا تقرب پیدا کند، باید از برخی امور هم حذر کند. اما نه اینکه اگر نشد، باید مجدد روزه بگیرد و روزه‌اش را قضا کند. خود روزه باطل نمی‌شود، اما روزه‌داری به معنای سلوکی باطل می‌شود. یعنی در شریعت، افزون بر مسئله واجبات در یک حکم عبادی، در کنار آنها یک دسته احکام سلوکی برای عبادات نیز گفته است. کسی می‌تواند روزه بگیرد و تقربی هم حاصل نشود، چون خودش را مشغول امور دیگر کرده است. مرتبه فقهی و یا اول روزه‌اش به این حساب باطل نیست و قضا ندارد، جهنم هم نخواهد داشت، اما یک مسئله هست و آن اینکه اگر بخواهید روزه موجب تقرب شود، باید آن مسائل سلوکی را رعایت کرد.
آنچه که در این بخش از ما خواسته‌اند نیز هویت تَرکی دارد. در خطبه‌ای که رسول خدا در آخر ماه شعبان انشاد فرمودند و برای اسرار روزه بسیار ناب است، فرمایشاتی دارند و تبیین آن بحث مفصلی می‌خواهد که به لحاظ بحث‌های سلوکی، در آن نکات مهمی وجود دارد. در پایان این خطبه که رسول خدا(ص) به پایان بردند، حضرت علی(ع) فرمود از جا بلند شدم و این سوال را مطرح کردم که افضل اعمال در ماه مبارک رمضان و در هنگام روزه‌داری چیست؟ فرمودند که افضل اعمال در این ماه ورع از محارم الهی است. محارم الهی را نباید انجام داد، اما گفته شده افضل اعمال است. فرمود هرکس توانست روزه‌اش را با تَرک حرام‌های الهی انجام دهد و چشم و دهان و گوشش مواظب باشد، این شخص افضل اعمال را انجام داده است.
روزه در مرتبه اول و دوم و ویژگی‌های آن
فی‌الجمله مشخص است و احادیث می‌توانند این را مشخص کنند. اگر روزه‌دار بخواهد به مقام تقربی دست یابد، باید اینها را تَرک کند. یعنی این تَرکی که در مرتبه اول روزه‌داری وجود دارد، مربوط به مباحات می‌شود که انسان نمی‌خورد و نمی‌آشامد، اما باید ترک‌های دیگر را نیز اضافه کند و در ماه مبارک باید انسان مواظب باشد که گناه نکند. این را باید خوب معنا کرد که در روایات آمده است.
یک حدیث مفصلی از امام صادق(ع) است که در بخش‌هایی از آن، از رسول خدا(ص) نیز نقل می‌کند و کمک می‌کند اگر کسی می‌خواهد در روزه‌داری جلو برود و در مرتبه دوم روزه‌داری پیش برود، باید به این دستورات توجه کند که انسان بعد از اینکه روزه واجبش را گرفت، به این مرحله نیز توجه کند. امام صادق(ع) فرمود روزه داشتن فقط ترک خوردن نیست، چون حضرت مریم(س) وقتی که فرمود من برای خدا می‌خواهم روزه بگیرم، یعنی می‌خواستم سکوت هم بکنم. یعنی گویا در روزه حتی ترک صحبت نیز هست و فرمودند هنگامی که روزه می‌گیرید، زبانتان را حفظ کنید و با آن خلاف نکنید. انسان اگر تهمت بزند، روزده‌داری را به‌هم زده است. البته اگر این خلاف را بکند مرتبه اول و فقهی روزه باطل نمی‌شود و سطح اول روزه را دارد، اما مرتبه دوم را ندارد.
در اینجا نیز تَرک‌ها وجود دارد و می‌گوید دروغ نگویید، فحاشی نکنید و چشمانتان را مواظب باشید. همیشه باید ما مواظب باشیم، اما در اینجا دستور ویژه در روزه است و فرمود ترک دعوا و حسد را داشته باشید. در ادامه می‌گویند که در دوره رسول الله(ص)، ایشان دید که زنی دارد کنیز خود را فحش می‌دهد، در حالی هم که روزه داشت. رسول خدا(ص) که این را دید غذایی را به آن خانم داد و فرمود روزه‌داری و فحش می‌دهی؟ البته نه اینکه مجتهدین بطلان را از این روایت بفهمند، اما این کار سطح دوم روزه‌داری را باطل می‌کند.
بنابراین اینها جزء تشریعات سلوکی دین است و تعبیر کردند به اینکه روزه فقط نخوردن و نیاشامیدن نیست و فرمودند وقتی روزه گرفتید، گوش شما هم باید روزه بگیرد، چشم شما هم باید از حرام روزه بگیرد. همچنین باید بگومگوهای بی‌خود را کنار بگذارید و اصلاً وقار صائم به همین است.
حداقل یک گناه جدی را ترک کنیم
لذا اگر ماه رمضان روزه گرفتید، کنارش خلاف نکنید. اگر هم می‌ینید تَرک تمام خلاف‌ها ممکن نیست، حداقل یک کار را ترک کنید. یعنی همان گناه جدی که به آن مبتلا هستید. مثلاً طرف دروغ در زبانش رایج است و با این باید جنگید. البته این نیز سطوحی دارد و همین که تصمیم گرفت که با دروغ گفتن بجنگد، اگر تا پایان ماه رمضان بتواند این کار را بکند، می‌تواند به سطح دوم تقربی برسد. لذا هر کسی اگر خواست روزه درستی بگیرد که آخر ماه رمضان احساس تقرب کند، راهش این است که انسان در مرتبه اول و دوم که ترک حرام است، روزه بدارد.
انتهای پیام
