غلو و ترانه‌خوانی‌های ناصواب آفت برخی عزاداری‌هاست / مشروعیت عزاداری در چارچوب دین

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی اکبرنژاد، رئیس مؤسسه فقاهت و تمدن‎سازی، در گفت‌وگو با ایکنا، گفت: زیارت امام حسین(ع) از اهم امور است و در این مسئله تردیدی نیست؛ به لحاظ فقهی، عزاداری برای امام حسین(ع) نه تنها مستحب بلکه واجب است. از طرف دیگر حفظ نفس هم مسئله واجبی است، گرچه حضور در عزاداری هم لزوماً به معنای کشته‌شدن و جان به خطر انداختن نیست، ولی باید میان این دو جمع کنیم؛ یعنی هم حفظ نفس شود و هم عزاداری برگزار شود.

اکبرنژاد با بیان اینکه وقتی به بانک‌ها، مراکز خرید و ... مراجعه می‎کنیم، مردم با تراکم زیاد کنار هم هستند و چندان مراعات نمی‌کنند، اظهار کرد: انتظار این است که مردم اصول بهداشتی را رعایت کنند حتی در عزاداری، چون باید بپذیریم که کرونا چیزی نیست که به زودی تمام شود و باید با آن زندگی کنیم.

برخورد دوگانه

رئیس مؤسسه فقاهت و تمدن‌سازی تصریح کرد: همان طور که در سایر مکان‌ها احتمال ابتلا وجود دارد این احتمال در مجالس عزا هم هست؛ باید دستورات بهداشتی رعایت شود و هم مردم و هم هیئت‌ها به آن ملتزم باشند. در چند روز تعطیلی ناگهان می‌بینیم که مسیر شمال پر از تردد افراد و ماشین‌هاست که طبیعتاً مسئولان باید این مسیر را ببندند تا هم مردم شهرهای شمالی اذیت نشوند و هم بیماری شیوع نداشته باشد.

وی افزود: این برخورد دوگانه مذهبی‌ها را سرخورده و ناراحت می‌کند، چون وقتی صحبت از عزاداری و مراسم مذهبی است همه حساس می‌شوند و وانفسایشان بلند می‌شود؛ البته مسئولان هم دلسوزند، ولی نباید برداشت دوگانه القا شود و عزاداری باید مانند بقیه امور باشد.

انتقاد از سخنان نسنجیده

استاد حوزه علمیه با اشاره به سخن برخی افراد که گفته‌اند حتی اگر یقین دارید که کشته می‌شوید باز هم به مجلس عزاداری بروید، تصریح کرد: این حرف متین و عالمانه نیست؛ گاهی ممکن است توطئه‌ای شده باشد که نام امام حسین(ع) حذف شود. در اینجا فدای جان هم لازم است تا این اتفاق  نیفتد. مثلاً در زمان متوکل عباسی کربلا تخریب می‌‌شود. در اینجا اگر جان هم فدا شود اشکالی ندارد. امروز نام امام حسین(ع) زنده است، ولو اینکه مجالس هم کمتر شود و این شرایط با شرایط خاص مانند زمانی که شهدای مدافع حرم به دفاع از حرم حضرت زینب(س) پرداختند قابل مقایسه نیست؛ لذا منطقی است که در عزا شرکت کنیم، ولی با رعایت اصول بهداشتی.

اکبرنژاد درباره اینکه برخی مرجع اعلام کرده‌اند که اگر احتمال و خوف خطر هم وجود داشته باشد شرکت در مجالس جایز نیست، افزود: احتمال مد نظر ایشان با احتمالی که در ذهن مردم است یکی نیست؛ الان وقتی سوار اتومبیل می‌شویم، مگر کم احتمال خطر وجود دارد؟ روزانه چند صد نفر کشته می‌شوند؛ خطر بخشی از زندگی ما و با ما عجین است، ولی بعضی مواقع خطر را حس می‌کنیم، مثلاً وقتی کسی در خیابان مارپیچ و با سرعت بسیار رانندگی می‌‌کند. مثلاً شورزدن‌ها، حرکت دسته‌جات عزا و ... به خصوص در فضای بسته که منجر به تجمع مردم شود، خطر را به صورت جدی افزایش می‌دهد؛ منظور این مرجع تقلید همین بوده است.

مناسک‌گرایی افراطی خطر است

رئیس مؤسسه فقاهت و تمدن‌سازی در پاسخ به اینکه برخی از مناسک‌گرایی افراطی در جامعه انتقاد دارند و می‌گویند از یک طرف مناسک مذهبی و غیرمذهبی زیاد داریم، ولی از طرف دیگر آسیب‌های اجتماعی زیادی وجود دارد. آیا بهتر نیست که مناسک را عمق‌ ببخشیم؟ اظهار کرد: در کتاب «کلام فقاهی» مفصل توضیح داده‌ام که سنت‌ها و شرایع مانند نماز، روزه و عزا برای رسیدن به مقاصد ضروری هستند، ولی بد این است که جای اصل و فرع عوض شود. مثلاً اینکه روزه بگیریم، فحش دهیم، دروغ بگوییم و در عزاداری برویم، ولی اگر به همنوعان خود یا به عبادت و نماز کم‌مهری کنیم، این خطر است؛ نباید مناسک جای حقایق را بگیرند؛ اینکه زیادی به ظواهر گرایش پیدا کردیم و این ظواهر حکم مُسکّن برای ما دارد، حرف درستی است؛ امام حسین(ع) را از آن غرض متعالی تنزل می‌دهیم و به اندازه اینکه ما اشکی بریزیم و گناهی پاک کنیم، پایین می‌آوریم.

اکبرنژاد بیان کرد: این تحلیل درست است، ولی چیزی از ارزش مناسک هم کم نمی‌کند؛ اگر بخواهیم به امام(ع) نزدیک شویم، باید اسم و عزای ایشان پررنگ باشد؛ مثلاً اگر بخواهیم شهر آبادی داشته باشیم، باید به سیستم لوله‌کشی و ایمن آب و... مجهز باشد؛ اگر امکانات فراهم بود و ما درخت و گیاه نکاریم، حرف دیگری است؛ لذا نباید فراموشی اهداف دلیلی برای کم گرفتن مناسک شود.

رئیس مؤسسه فقاهت و تمدن‌سازی در پاسخ به این سؤال که اگر افرادی به عمد دستورات بهداشتی را رعایت نکنند، آیا مدیون شرعی هستند؟ تصریح کرد: قطعاً معصیت است؛ البته این مباحث فقط مرتبط با بحث عزاداری نیست، بلکه در همه محیط‌ها صادق و جاری است؛ اگر کسی در بانک، بازار، مغازه، مترو و ...هم مراعات نکند، از لحاظ شرعی مدیون است؛ ما باید همه را با هم ببینیم، نه فقط به عزاداری توجه کنیم.

دین شرعی رعایت نکردن دستورات بهداشتی

وی افزود: روایت است که در نامه اعمال برخی افراد قتل نفس نوشته می‌شود که سبب خلود در جهنم است؛ کسانی که این گناه در پرونده عملشان است، خیلی ناراحت شده و می‌گویند که ما هر کاری را مرتکب شدیم، ولی قتل نفس نکردیم؛ به آنان گفته می‌شود که شما مستقیماً کسی را نکشته‌اید، ولی حرف‌هایی زدید که منجر به بدگمانی، دعوا و کشته شدن کسی شده است؛ بنابراین جا دارد که هم مردم و هم عوامل حاکمیتی در جلساتی که مراعات دستورات را ندارند و شور می‌گیرند و خطرآفرین است، تذکر دهند تا نام امام لکه‌دار نشود.

اکبرنژاد در مورد برخی آفات عزاداری مانند غلو افزود: وقتی ما کالای ارزنده‌ای داریم، راهزن هم زیاد است؛ امام حسین(ع) سفینةالنجاة است. به همین دلیل شیطان کسی را که معتقد به امام و عزاست، با تعطیل کردن مراسم تحریک نمی‌کند؛ زیرا نشدنی است، ولی وسوسه این طور است که فرد در قبال امام و بزرگان دچار غلو شود و حرف‌های نامربوط بزند و حتی کار به جایی برسد که سر از کفر درآورد.

وی تأکید کرد: هیچ چیزی در تاریخ شیعه، اهل بیت(ع) را به اندازه غلو اذیت نمی‌کند؛ اینکه گفته شود در قبر هرچه بپرسند بگو حسین؛ اینها حرف درستی نیست. از کجا درآمده است؛ اینکه امام حسین(ع) مالک روز قیامت است چه مستند روایی و قرآنی دارد؟ غلو مهم‌ترین ‌آفت مجالس عزاست؛ خدای‌ناکرده نباید مجالس را به این آفت بکشیم؛ اهل بیت(ع) از درد غلو اشک ریخته و زجر دیده‌اند؛ مراقب باشیم که غلو سر از اباحی‌گری درنیاورد و ما را جسور به معصیت خدا نکند یا در روش عزاداری برخی از ترانه‌های حرام برای گرمی مجلس استفاده می کنند؛ این کار حرام و حرمت آن از ترانه‌خوانی‌های کذایی هم بدتر است، زیرا دستگاه امام حسین را آلوده می‌کند. اگر برای ما اصل این باشد که چند نفر پای منبر هستند و چند تا مخاطب داریم آن وقت مجبور می‌شویم که برای جذب مخاطب بیشتر حرف‌های نادرستی بزنیم و روش‌های نادرستی را انتخاب کنیم.

اکبرنژاد درباره اینکه عزاداری تابع عرف است یا سنت دینی بیان کرد: هر ملتی روشی برای عزاداری دارد؛ در هندوستان لباس سفید و در ایران مشکی می‌پوشند. بنابراین تنوع ایرادی ندارد، ولی این تنوع تا جایی قبول است که از چارچوب دین خارج نشویم؛ مثلاً در روایات از سب و لعن و حرکت‌های افراطی و سر به دیوار کوفتن و مو پریشان کردن نهی شده است. برخی عرف‌های ما ممکن است خرافی باشد. این کار مجلس امام را خراب می‌کند، مانند عَلَم‌هایی که روی آن عکس گوزن، عقاب، شیر و حیوانات دیگر است که معلوم نیست از کجا آمده و چه تناسبی با مجلس امام(ع) دارد؟بنابراین عزاداری باید با چارچوب دین هماهنگ باشد، وگرنه تنوع عرفی به شرط مذکور هیچ مشکلی ندارد و باعث زیبایی هم هست.