فساد مقدس؛ ابزار بنی‌امیه برای نابودی دین
حجت‌الاسلام هادی سروش بیان کرد: یکی از مواردی که موجب هدم دین می‌شود و بنی امیه در پوشش دینی انجام دادند، فساد بود و باید اسم این فساد را چون در پوشش دینی صورت گرفت، فساد مقدس بگذاریم؛ یعنی از ناحیه‌ای فساد و از بین بردن مال مسلمین مطرح است و از سوی دیگر، چون با نام دین است یک نوع تقدسی به او داده می‌شود، لذا از او به فساد مقدس نام می‌بریم.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین هادی سروش، مدرس حوزه و پژوهشگر دینی، شب گذشته، ششم شهریورماه، از طریق صفحه اینستاگرام خود به ادامه طرح بحث در زمینه «هدم دین در پوشش دینی» پرداخت که در ادامه متن آن را می‌خوانید؛
یکی دیگر از مواردی که موجب هدم دین می‌شود و بنی‌امیه در پوشش دینی انجام دادند، فساد بود و باید اسم این فساد را چون در پوشش دینی صورت گرفت، فساد مقدس بگذاریم؛ یعنی از ناحیه‌ای فساد و از بین بردن مال مسلمین مطرح است و از سوی دیگر، چون با نام دین است، یک نوع تقدسی به او داده می‌شود؛ لذا از او به فساد مقدس نام می‌بریم. در نهج‌البلاغه در مورد فساد، فرمایشات قابل توجهی وجود دارد و مقصود بنده نیز فساد بنی‌امیه است.
امام علی(ع) و پرده‌برداری از فساد بنی‌امیه
امام علی(ع) در خطبه 98 نهج‌البلاغه می‌فرماید: هیچ خانه‌ای اعم از شهری و روستایی نیست مگر اینکه ظلم بنی‌امیه به آن خانه وارد شده است. آیا اگر کسی باعث بیماری کسی شود، این ظلم وارد هر خانه‌ای می‌شود؟ خیر. بیمار هر خانه موجب می‌شود، اهالی همان خانه با مشکل برخورد کنند، اما کدام ظلم است که وقتی حکومتی مانند بنی‌امیه مرتکب شود، حتی خانه‌های روستایی و ... نیز درگیرش می‌شوند؟ فسادی است که از بیت‌المال باشد، چون بیت‌المال حق همه انسان‌هاست و وقتی در او حقی ضایع شود، طبیعتاً این فساد به همه خانه‌ها راه پیدا کرده است. بنابراین ظلم بنی‌امیه که فساد باشد به هر خانه‌ای سرایت کرده است.
امام علی(ع) یک بیان دیگری در خطبه شقشقیه دارد که در مورد فساد مالی بنی‌امیه است و آن اینکه «يَخْضَمُونَ مَالَ اللَّهِ خِضْمَةَ الْإِبِلِ نِبْتَةَ الرَّبِيعِ». مرتع در ایام بهار و نزدیک تابستان سبز می‌شود و گوسفندانی که به چرا برده می‌شوند، روی این گیاهان را می‌خورند و باز هم این گیاه رشد می‌کند، اما اگر این گیاه خیلی قوی نشده باشد و حیوانی مانند شتر و نه گوسفند از آن استفاده کند، آن را از ریشه درمی‌آورد و در این صورت آن گیاه دیگر سبز نمی‌شود.
امام علی(ع) در این خطبه فرمود اینها سر بیت‌المال نشستند و مانند گوسفندی که روی مرتع را می‌خورد با بیت‌المال عمل نکردند، بلکه کاری کردند که بیت‌المال را از ریشه درآوردند. همان کاری که شتر در ایام بهار با گیاهان می‌کند. بنابراین، فساد مالی بنی‌امیه در هر خانه‌ای ورود کرد و چنان بیت‌المال را خوردند که چیزی از آن باقی نماند و جایگزین آن هم نشد.
فساد در چند شکل خود را نشان دهد؟
فساد به سه شکل می‌تواند خودش را نشان دهد؛ گاهی فساد شخصی است، یعنی یک نفر در مسئله مالی دستبردی می‌زند و مالی را از کسی می‌برد. گاهی فساد شبکه‌ای می‌شود که این نوع از نوع اول قوی‌تر است، اما فساد مالی که بنی‌امیه داشتند شخصی بود یا شبکه‌ای؟ فساد در دستگاه اموی نه شخصی بود و نه شبکه‌ای، بلکه فساد بنی‌امیه سیستماتیک بود؛ یعنی در میان ارکان حکومت اموی فساد رسوخ کرد و یکی از ارکان حکومتشان شد و اینجاست که دیگر هیچ نقطه‌ای باقی نمی‌ماند، مگر اینکه فساد در آنجا نیز شکل می‌گیرد. مانند سیل خانمان‌کنی که از سطح بالایی به طرف پایین در جریان است و این آب، هر درزی که روی زمین باشد را پُر می‌کند.
بنی‌امیه با عالم اسلام این چنین کردند و لذا امام علی(ع) فرمود هیچ خانه‌ای نیست، مگر آنکه فساد بنی‌امیه در آن داخل شده و تاریکی فساد بنی‌امیه آنجا را فراگرفته است. اینهایی که فساد در حد بالایی انجام می‌دهند، باید برای خود توجیهی داشته باشند. وقتی فساد سیستماتیک صورت گرفت، به گوش همه می‌رسد و لازم است این فساد را توجیه کنند و به همه نشان دهند که یک امر طبیعی است.
بنی‌امیه رسماً اعلام کرد بیت‌المال دیگر بیت‌المال نیست، بله مال‌الله است و معاویه گفت که من خلیفه و ملک مسلمین هستم و حال که من صاحب اختیار این اموال الهی هستم، آنچه اراده کنم، انجام می‌دهم که این فساد مقدس می‌شود. از این راه بنی‌امیه اقدام کرد و به این عنوان که صاحب اختیار هستند، همه کار کرد و یکی از معضلات و مشکلات مباحث فساد در امر بیت‌المال، همین است که کسانی که در بیت‌المال دخل و تصرف می‌کنند، خودشان را صاحب اختیار بیت‌المال می‌دانند و چون این گونه است، هرگونه اقدامی را برای خودشان روا می‌دارند.
راه دومی که فساد در سطح وسیعی می‌تواند رخ دهد، این است که فساد را به صورت خیریه درآوردند. وقتی به معاویه اعتراض می‌کنند شما این همه اموال را چرا جمع می‌کنید؟ می‌گوید وصیت کرده‌ام نیمی از کل دارایی‌ام را به خیریه بدهند. مال مردم را جمع و آن را تبدیل به پول نجومی می‌کند و در نهایت می‌گوید وصیت کرده‌ام، نصف اموال را به خیریه بدهند.
اما راه سومی که فساد در سطح وسیع رخ می‌دهد، این است که به اموال مسلمین دستبرد می‌زنند و می‌گویند که برای حفظ روابط این کار را کردیم. بیت‌المال برای روابط خانوادگی و ... از بین می‌رود، اما این مسئله در کجای تاریخ آمده است؟ در کتابی به نام «ربیع‌الابرار» آمده که به خلیفه سوم گفتند شما آن قدر پول از بیت‌المال برمی‌دارید و به دیگران می‌دهید، اما حساب و کتاب این کار کجاست؟ خلیفه پاسخ داد، اموالی که از بیت‌المال می‌گیرم و بخشش می‌کنم برای صله رحم است که این روابط حسنه باقی بماند.
عواملی که فقدانشان فسادزاست
فساد مالی وقتی شکل می‌گیرد که سه عامل وجود نداشته باشد. به تعبیری اگر این سه عامل وجود داشت، فسادی شکل نمی‌گرفت؛ اولاً راه برای بسته شدن فساد شایسته‌سالاری است. همچنین انسان‌های متعهد باید در رأس امور مالی قرار گیرند و باید نظارت باشد و سوم اینکه در صورت تخلف، مجازاتی وجود داشته باشد، اما در حکومت بنی‌امیه هیچ کدام از اینها نبود، لذا فساد به شکلی شد که امام علی(ع) فرمود، خانه‌ای نبود مگر اینکه فساد داخل آن خانه شد.
اما به سراغ امام حسین(ع) برویم. نامه‌ای از کوفه به دست امام حسین(ع) رسیده است. بزرگان کوفه مانند حبیب بن مظاهر این نامه را امضا کرده‌اند. در این نامه آمده است که اموال عمومی مسلمین را حاکمیت غصب کرده و بدون رضایت، آنها را در جاهای مختلفی هزینه می‌کند و بعد نوشتند اینها مال خدا و بیت‌المال را بین خود تقسیم کردند و غیر از اینکه به کارگزاران ظالم می‌دهند، به اغنیا هم می‌دهند و بعد، از امام دعوت کردند.
اما امام حسین(ع) در جاهای مختلفی به فساد مالی بنی‌امیه اشاره کرده است. مثلاً خطبه‌ای در ایام حج در منا خواندند و گفتند حاکمیت اموی مردم را بین دو چیز قرار داده است، یا مردم کسانی هستند که دور افتاده شده‌اند و مورد قهر هستند و یا زیر بار زندگی کمرشان خم شده است. اما به سمت کوفه راه افتادند که در این بین به فرزدق برخورد کردند. امام حسین(ع) به او چنین فرمود که اینها از شیطان فرمان‌برداری می‌کنند و بعد فرمود که بنی‌امیه کاری کرد که فساد او مربوط به یک کشور و منطقه نیست و در تمام نقاط این فساد رخنه کرده است.
گزارش از مرتضی اوحدی
انتهای پیام
