نفاق؛ نگرانی اصلی رسول‌الله(ص) برای امت

عبدالحسین طالعی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان درباره نگرانی‌های رسول اکرم(ص) برای امت اسلام که در قرآن کریم نیز انعکاس یافته است، گفت: عمده آنچه می‌خواهم بگویم مبتنی بر یک کتاب علمی ارزشمند و کمتر شناخته شده به نام «ضیاء العالمین» اثر مرحوم ابوالحسن شریف عاملی است. وی متوفای 1138 شمسی و شاگرد علامه مجلسی بوده است. این کتاب یک دوره ده جلدی است که درباره امامت و به شیوه مبتکرانه نوشته شده است. متن عربی کتاب چاپ شده و ترجمه آن در ماه‌های آینده منتشر می‌شود.

وی گفت: فراموش نکنیم رسول خدا(ص) پیغمبری برای بشریت تا قیام قیامت است، یعنی حوزه نبوت انبیاء گذشته محدودیت زمانی و مکانی داشت، اما نبوت رسول خدا(ص) محدودیت زمانی و مکانی ندارد. لذا باید سفره هدایت خود را مانند پدری مهربان نه فقط برای مردم مکه و مدینه و نه فقط در مدت عمر کوتاه‌شان، بلکه تا آخر دنیا بگسترانند. این کار خیلی مسئولیت سنگینی است و عظمت زیادی می‌خواهد که انسان چنین باری را بر دوش بکشد، بشریتی که از آن سخن می‌گوییم شامل ابوعلی سیناها و فارابی‌هاست. نبوت رسول خدا(ص) دامنه نامحدود و شگفتی دارد. پیغمبر (ص) به گونه‌ای باید سخن بگویند که همه اینها را اقناع و تغذیه معنوی کنند. لذا بار سنگین است و راهی نمی‌ماند جز اینکه مسأله امامت مطرح شود و هدایت امت را با امامت تضمین کنند.

طالعی با بیان اینکه خاتمیت بدون امامت معنا پیدا نمی‌کند، گفت: تفسیرهای مختلفی از خاتمیت ارائه کرده‌اند که در واقع هیچ یک از آن تفسیرها انسان منصف را قانع نمی‌کند به جز مسئله امامت که تدوام هدایت را تضمین می‌کند وگرنه راه دیگری به نظر نمی‌رسد.

سردبیر مجله کتاب شناسی شیعه افزود: نکته  دیگر که این‌جا باید گفت این است که رسول خدا(ص) در زمان حیات خود با منکرانِ آشکارِ نبوت مواجه بودند که کارشان انکار و دادن نسبت‌های ناروا بود و امروز نیز ادامه این جریان را می‌بینیم. آن زمان با زبان شعر هجو می‌کردند و امروزه با کاریکاتورهای موهن. در هر حال رسول خدا(ص) در زمان حیات خود با کسانی مواجه بودند که به صورت علنی با ایشان مخالفت می‌کردند. در همان زمان منافقان را هم می‌شناختند، هرچند از طرف خداوند مأمور به مدارای با آنها بود ولی آنها را به عنوان خطری برای اسلام بعد از حیات خود می‌دیدند. لذا بارها می‌فرمودند من از بابت منافقان نگران شما هستم. منافقی که با نقشه کشیدن‌ها و زبان‌بازی‌ها، ضلالت‌هایی را در دین ایجاد می‌کند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: از این رو پیامبر خدا(ص) وظیفه خود می‌دیدند که بتوانند جلوی این جریان را بگیرند، ضمن اینکه با تبیین مسئله امامت، بخش عمده‌ای از این کار را بر عهده ائمه می‌گذارند که هر یک در دوره خود راه هدایت از ضلالت را نشان بدهند، ولو اینکه این ضلالت چهره قرآن به خود بگیرد و پشت سپر خلافت رسول الله(ص) پنهان شود و شعائر دینی را اقامه کند. ما در زمان خودمان دیدیم که چگونه داعش پشت سر اسم مقدس رسول‌الله(ص) و کلمات مقدسی مثل بیعت، هجرت و شهادت و ... چه جنایاتی کرد. این گونه انحراف‌ها در طول تاریخ و به شکل‌های مختلف بوده است. مسئله نگرانی‌های رسو‌ل‌الله از اینجاست.

عضو هیئت علمی دانشگاه قم گفت: مرحوم شریف عاملی در این کتاب مقدمات مفصلی درباره امامت مطرح می‌کند که شامل یک پنجم کتاب می‌شود. او در این کتاب چنین می‌نویسد که آزمایش‌ همیشه وجود دارد و انسان نمی‌تواند از آن فرار کند و برای هر یک از مباحث، آیات متعدد و روایات شیعه و سنی و توضیحات عقلی ارائه می‌کند. بعد می‌گوید در امت اسلامی اهل‌بیت(ع) محور آزمایش هستند که به آنها توجه صحیحی بشود یا نشود.

وی ادامه داد: نکته سوم این است که ایشان می‌گوید امتحان زمانی انجام می‌شود که حق به خوبی تبیین شده باشد. این نکته را در جواب این موضوع طرح می‌کند که اگر حق خوب تبیین شود، دیگر کسی گمراه نمی‌شود. شریف عاملی جواب می‌دهد گمراهی و هدایت مبتنی بر علم نیست، بلکه مبتی بر اراده است. اگر مطلبی از نظر علمی به طور کافی روشن نشده باشد، امتحان معنی ندارد. خداوند زمانی انسان‌ها را امتحان می‌کند که حق کاملا تبیین شده باشد تا راه عذر و بهانه بسته باشد.

طالعی در ادامه تصریح کرد: در این میان مواردی را سراغ داریم که با وجود روشن شدن مطلب و تبیین آن، عده‌ای آن را قبول نمی‌کنند. مرحوم شریف عاملی نمونه‌های فراوان ذکر کرده است که به دلیل ظلم، استکبار، سرکشی و حب و بغض‌های بی‌مبنا، ریاست طلبی و ... باطل انتخاب می‌شود. در باب ضلالت مسئله این است، کسی که گمراه می‌شود بقیه را هم گمراه می‌کند. همین  که عده‌ای گمراهی را برای خود و دیگران انتخاب کنند و این گمراهی را با توجیه قرآنی پیش ببرند همان خطر بزرگی است که رسول‌الله(ص) را نگران می‌کرد. یعنی امتی را که پیامبر(ص) به زحمت از فضای جاهلی به فضای دین و عبودیت آورده است، دوباره به فضای جاهلیت برگردند، اما این بار جاهلیت نقاب‌دار؛ جاهلیتی که پشت نقاب قرآن و دین پنهان شده است.

همین  که عده‌ای گمراهی را برای خود و دیگران انتخاب کنند و این گمراهی را با توجیه قرآنی پیش ببرند همان خطر بزرگی است که رسول‌الله(ص) را نگران می‌کرد. یعنی امتی را که پیامبر(ص) به زحمت از فضای جاهلی به فضای دین و عبودیت آورده است، دوباره به فضای جاهلیت برگردند، اما این بار جاهلیت نقاب‌دار؛ جاهلیتی که پشت نقاب قرآن و دین پنهان شده است.

این استاد دانشگاه گفت: نویسنده در کتاب موارد متعدد ذکر کرده که هر امتی بعد از درگذشت پیامبرشان اختلاف کردند و امت اسلام هم مطابق روایات همین رویه را در پیش خواهند گرفت. در امت‌های گذشته هنگامی که اختلافی پیش می‌آمد، پیروانِ حق کم و پیروان باطل زیاد بودند. نتیجه این می‌شود که در امتی از امت‌های گذشته اهل باطل بر اهل حق غلبه کردند و پیامبر(ص) این را پیش‌بینی می‌کردند و این اتفاق افتاد؛ غلبه بنی امیه و بنی عباس بر اهل بیت(ع) و بعد از آن حکومت‌های غاصب که پشت سر هم آمدند و رفتند، مگر در برهه‌های کوتاهی از زمان که حکومت‌های صالحه‌ای بر سر کار آمد.

وی افزود: در این گستره ۱۴۰۰ ساله اغلب غلبه با اهل باطل است، لذا در این میان، اهل حق باید بر این مشکلات صبر کنند، راه هدایت را در پیش بگیرند و هدایت رسول‌الله(ص) را نزد اهل‌بیت(ع) جست‌وجو کنند. رسول خدا(ص) بعد از حیات خود کار را به اهل‌بیت(ع) سپردند و با تبیین امامت، خاتمیت را تضمین کردند که خاتمیت باعث قطع شریعت نشود و نهایتاً بعد از غلبه اهل باطل که قرن‌هاست ادامه دارد، خداوند غلبه قطعی حق را با ظهور امام حجت(عج) وعده داده است. توضیح این نکته لازم است که ما یک غلبه هدایتی و یک غلبه حکومتی داریم. غلبه حکومتی حق در زمان ظهور عملی می‌شود، اما در همین زمان‌هایی که اهل حق از نظر قدرت مغلوبند، از نظر منطق و برهان و معنویت غلبه دارند، یعنی خدا پیروزی رسول خدا(ص) در بعد منطق و برهان و هدایت را در تمام زمان‌ها تضمین کرده است و شاید یک بعد این آیه که فرمود:  «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» این است که خداوند همیشه هدایت پیغمبر را حفظ می‌کند، چون برهان قوی الهی پشت آن قرار دارد و هر زمان هر کسی انصاف بدهد غلبه برهان‌های الهی را بر استدلال‌های دیگر می‌پذیرد. البته اهل حق همواره مظلوم و در اقلیت بوده‌اند، لذا رسول الله(ص) نگران این مطلب است و از این رو امامت را تبیین می‌کنند.

طالعی در پایان با اشاره به جایگاه کتاب «ضیاء العالمین» گفت: این کتاب، ناشناخته است و کتابی است که علامه امینی در حدود هفتاد یا هشتاد سال پیش که الغدیر را می‌نوشت، درباره آن گفته است: لم یصنّف بالامامه مثله‌. این کتاب درباره امامت زاویه جدید و زیبایی را گشوده است.