امام خمينى(ره)، الگوی عملی وحدت اسلامی / سنت‌شکنی تاریخی در مسیر تقریب مذاهب

عباس خامه‌يار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان، در گفت‌و‌گو با ایکنا، به بررسی سیره عملی و نظری بنیانگذار جمهوری اسلامی، امام خمینی(ره)، پرداخت و وی را منادی واقعی وحدت اسلامی در عصر حاضر دانست. متن این گفت‌و‌گو بدین شرح است:
 
خامه‌یار با اشاره به دیدگاه و منش امام خمینی(ره) درباره موضوع وحدت مسلمانان، گفت: راهبرد نهضت حضرت امام خمينى(ره) از همان آغاز مبارزه و پيدايش نهضت به رغم فشار و توطئه عوامل استعمار و تفرقه‌افكن، راهبردى وحدت‌گرايانه بر پايه پرهيز از هرگونه درگيرى مذهبى و فرقه‌اى بود. ایشان، رهبر بزرگ جنبش، بيش از هر كس ديگرى بر اين خط مشى پاى فشرد و به طور خستگى‌ناپذيرى با عوامل تفرقه‌افكن به مبارزه برخاست و به افشاى ماهيت آنان پرداخت، به اعتقاد امام خمينى(ره) «دست‌هاى ناپاكى كه بين شيعه و سنى در اين ممالك اختلاف مى‌اندازند، نه شيعه هستند نه سنى. اينها ايادى استعمارند كه مى‌خواهند ممالک اسلامى را از دست آنها بگيرند.
 
وی افزود: اين موضع آيت‌الله خمينى كه پانزده سال پيش از پيروزى انقلاب اسلامى ايران بيان شد، با اوج قدرت ايشان تغييرى نكرد و همچنان فرياد برآورد: «ما برادرى خودمان را به برادران اهل سنت اعلام مى‌كنيم، دشمنان اسلام‌اند كه مى‌خواهند ما را با برادرهاى خودمان مختلف كنند». «ما با مسلمين اهل سنت يكى هستيم، واحد هستيم كه مسلمان و برادر هستيم. اگر كسى گويد كه باعث تفرقه بين ما مسلمانان شود، بدانيد كه يا جاهل هستند يا از كسانى كه مى‌خواهند بين مسلمانان اختلاف بياندازند. قضيه شيعه و سنى اصلاً در كار نيست. ما همه با هم برادريم».

 

خامه‌یار با اشاره به فرمایش امام راحل که «در جمهورى اسلامى، همه برادران سنى و شيعه در كنار هم و با هم برادر و در حقوق مساوى هستند» تصریح کرد: در واقع، با پيروزى انقلاب اسلامى، انقلابيون ايرانى صفحه جديدى را در روابط خود با جهان تسنن گشودند و به نظريات و انديشه‌هاى وحدت‌جويانه خود عينيت بخشيدند وگام‌هاى بسيار بلندى برداشتند و ره صد ساله را يك‌شبه پيمودند.

 

رایزن فرهنگی ایران در لبنان با اشاره به بازتاب این دیدگاه وحدت‌گرایانه امام در جهان اسلام، بیان کرد: در نخستين سال پيروزى، رهبر انقلاب پيامى به مناسبت برگزارى مراسم حج، حجاج ايرانى و شيعيان ساير كشورها را از تفرقه بر حذر مى‌دارد و جواز همراهى آنان را با سنى‌ها صادر مى‌كنند آنجا که می‌فرمایند: «لازم است برادران ايرانى و شيعيان ساير كشورها از اعمال جاهلانه كه موجب تفرقه صفوف مسلمين است، احتراز كنند و لازم است در جماعات اهل تسنن حاضر شوند و از انعقاد و تشكيل نماز جماعات در منازل و گذاشتن بلند‌گوهاى مخالف رويه اجتناب نمايند و از افتادن روى قبور مطهره و كارهايى كه گاهى مخالف شرع است، جدا پرهيز كنند».

وی ادامه داد: در بخش ديگر از اين پيام آمده است: «در وقوفين، متابعت از حكم قضاوت اهل تسنن لازم و مجاز است، اگر چه قطع به خلاف داشته باشيد» بسيارى از صاحب‌نظران فتواى فوق را به مثابه انقلابى در روابط شيعه و سنى مى‌دانند. «فهمى هويدى»، نويسنده بزرگ جهان عرب، در اين باره مى‌نويسد: «پيام ارسالى به حجاج در نخستين سال پيروزى انقلاب اسلامى، فراخوانى بى‌نظير از سوى مرجع بزرگ شيعه است. پس از قرن‌هاى متمادى براى اولين بار فقيهى شيعه، پيروان مذهب خود را به نماز پشت سر اهل تسنن ترغيب مى‌كند. در حالى كه همواره خلاف اين وضع مرسوم و عرف رايج بين فقهاى شيعه حكم به بطلان نماز جماعت با اهل تسنن بوده است». لذا عده زيادى اين فتوا را به مثابه انقلابى در روابط بين شيعه و سنى قلمداد مى‌كنند. اين فتوا واكنش‌هاى مهمى بين دولت‌هاى عربى حاشيه خليج فارس كه در آنها پيروان دو مذهب زندگى مى‌كنند اما به ائمه جماعت مساجد يكديگر اقتدا نمى‌كنند، در پى داشت و اين آغازگر تغييرى آرام پس از صدور فتواى امام در اين خصوص شد.

رایزن فرهنگی ایران در لبنان افزود: در حالى كه صدها كتاب از سوى عوامل توطئه‌گر عليه تشيع و انقلاب اسلامى در سراسر جهان منتشر مى‌شد و شيعيان از سوى وهابيان و وعاظ سلاطين، تكفير و به خروج از اسلام متهم مى‌شدند، چاپ هرگونه نوشته‌اى بر خلاف روند وحدت‌گرايانه، حساسيت‌انگيز و عليه اهل تسنن، در داخل كشور ممنوع و كتاب‌هاى منتشر شده پيش از انقلاب جمع‌آورى شد. در مقابل، صدها اثر فرهنگى، فقهى و ايدئولوژيكى نويسندگان سنى مذهب، از سوى نهادهاى رسمى جمهورى اسلامى ايران ترجمه يا به زبان اصلى در تيراژهاى بسيار وسيع چاپ و در سراسر جهان پخش شده است.

خامه‌یار گفت: فهمى هويدى در يک جمع‌بندى در اين باره مى‌نويسد «دعوت به سوى وحدت  اسلامى يكى از تكيه‌گاه‌هاى مهم خط سياسى متداول پس از انقلاب در ايران است» دو مجله «التوحيد» و «الوحده الاسلاميه» كه سازمان تبليغات اسلامى در تهران منتشر مى‌کند، به تشريح و تبيين اين فراخوانى اختصاص دارند. همچنين سازمان مذكور تأليفات تعدادى از نويسندگان اهل سنت را در اختيار خواننده ايرانى قرار داده است كه مى‌توان به آثار دكتر «محمد مبارک»، «عبد القادر عوده» و «منير شفيق» اشاره كرد. كتابى با عنوان «الحج على المذاهب المختلفه» و كتاب ديگرى با عنوان «حول الوحده الاسلاميه ـ افكار و دراسات»  شامل نوشته‌هاى عده‌اى از فقهاى اهل تسنن و تشيع درباره موضوع فوق است. وزارت ارشاد اسلامى نيز كتاب «نظرة عامة حول الوحدة الاسلاميه» را منتشر كرد. در داخل و خارج ايران كتاب «السنة و الشيعة ـ ضجة مفتعلة» به قلم «سيدهادى خسرو شاهى» و دكتر «عزالدين ابراهيم» منتشر شد. پس از انقلاب در شهر قم پنجاه كتاب ديگر از تأليفات علما و فقهاى اهل تسنن تجديد چاپ شد. علاوه بر اين امهات كتب معروف اهل سنت در كتابخانه‌هاى مختلف و در حوزه‌هاى علميه از زمان‌هاى دور موجود است.

 

 

وی با اشاره به اقدامات مهم و عملی جمهوری اسلامی ایران در جهت تقویت راهبرد وحدت اسلامی گفت: نخست بهره‌ورى از سالروز تولد پيامبر اسلام(ص) و اعلام هفته وحدت به اين مناسبت مقدس به منظور استحكام بخشيدن به وحدت مذاهب اسلامى و استوارى پايه‌هاى همكارى سنى و شيعه، برگزارى ده‌ها سمينار، كنگره و مجمع علمى و فقهى بين‌المللى است همچون كنگره‌هاى جهانى ائمه جمعه و جماعات، نشست‌هاى سالانه و بين‌المللى انديشه اسلامى، گردهمايى‌هاى جنبش‌هاى آزادى‌بخش اسلامى، سمينارهاى بين‌المللى حج و ... و نيز گسترش اين مجامع به خارج از كشور با حضور رهبران وشخصيت‌هاى اهل تسنن و دعوت مكرر آنان به ايران به منظور گفت‌وگو و تبادل نظر و چاره‌انديشى براى مشكلات جهان اسلام. همكارى با صدها سازمان اسلامى و مؤسسه فرهنگى وابسته به مسلمانان سنى، تشكيل انجمن‌ها و جمعيت‌هاى اسلامى در خارج از كشور و بالاخره تجديد حيات مجمع «دارالتقريب بين المذاهب الاسلاميه» از دیگر عملکردهای ایران اسلامی در راستای تقویت وحدت اسلامی بوده است.

وی همچنین رسيدگى جدى به مناطق و استان‌هاى سنى‌نشين كشور، ايجاد و كمك به تأسيس حوزه‌ها و مدارس مذهبى آنان همچون مركز بزرگ اسلامى سنندج و فروع هفتادگانه آن؛ تغيير مواد آموزشى و كتاب‌هاى درسى و در نظر گرفتن كتاب‌هاى فرهنگ اسلامى و تعليمات دينى ويژه براى اين مناطق كه اعتقادات مذاهب اهل تسنن درباره خلفاى راشدين و صحابه و مسائل امامت، و جانشينى و خلافت را از ديدگاه‌شان مورد بررسى قرار داده است از دیگر خدمات تقریبی جمهوری اسلامی ایران دانست.

 

خامه‌یار قدردانى معنوى از بسيارى شخصيت‌هاى انديشمند و مبارز سنى و نام‌گذارى بسيارى از مدارس و مراكز فرهنگى و آموزشى كشور و نيز خيابان‌ها و اماكن عمومى به نام آنان هم چون شيخ «محمود شلتوت»، «سيد قطب»، «حسن البنا»، شيخ «حميد كشك»، «خالد اسلامبولى» و «سليمان خاطر» را از اقدامات وحدت‌بخش جنبش شيعه ايران دانست كه چنان با شتاب و قاطعيت انجام يافت كه همان ابتدا بساط تفرقه‌آميز  بدخواهان و مجالس لعن و سب آنان را برچيد و بسيارى از متعصبان و مرتجعان را عليه انقلاب و رهبرى آن برانگيخت و به تشكيل تجمع‌هاى مخفى و فرياد وا اسلاما واداشت. البته واكنش امام خمينى(ره) به اين مسئله به معناى ساده‌لوحى شيعيان و ناديده گرفتن اختلاف‌هاى ديرينه و تاريخى و تفاوت در برداشت‌هاى فقهى بين خود و سنيان نبوده است.