کرونا آزمون ایمانی و اجتماعی است

به گزارش ایکنا، پنل دین و اخلاق نخستین همایش ملی فرهنگ با تأکید بر جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی کرونا، 30 اردیبهشت ماه با حضور علی الله‌بداشتی، استاد فلسفه و کلام دانشگاه قم، حجت‌الاسلام محمدحسین مختاری، رئیس مؤسسه عروة‌الوثقی، محمد محمدرضایی، استاد فلسفه دین دانشگاه تهران، محمدرضا بیات، استاد فلسفه دین دانشگاه تهران، مصطفی محمودی صاحبی، استادیار دانشگاه زاهدان و غلامرضا معارفی، استادیار دانشگاه شاهد برگزار شد. 

علی الله‌بداشتی، استاد فلسفه و کلام دانشگاه قم در این نشست در سخنانی با موضوع «بحران کرونا و مناسک مذهبی در ایران از منظر الهیات اسلامی»، گفت: مناسک و شعائر دینی بخش کوچکی از دین است و بخش اعظم دین اعمال و اعتقادات غیر مناسکی است. مثلاً مال و ثروت و قدرت و سیاست و حکومت به ظاهر از امور دنیوی است ولی با نگاه جاودانگی جهان آخرت، استفاده از این مسائل برای کمک به دیگران و ایجاد رفاه و آبادانی در جامعه اموری اخروی محسوب می‌شوند که این امور عمدتاً در حیطه مناسک نیستند.

وی افزود: اگر به جنبه عمل و همکاری اجتماعی، انفاق و بخشش‌های مالی بعد از دوره کرونا توجه کنیم معتقدم که این امور نه تنها به دنبال کرونا تضعیف نشده بلکه تقویت هم شده است؛ ارسال بسته‌های غذایی و اجرای طرح شهید سلیمانی و تلاش پزشکان و پرستاران در مهار کرونا و گروه‌های فعال اجتماعی، ریشه در باورهای دینی دارد لذا این باورهای دینی و اخلاقی نه تنها تضعیف نشده بلکه تقویت شده است.

الله‌بداشتی تصریح کرد: ویروس کرونا در بستر اجتماعی رشد کرده و می‌کند، لذا متولیان امور در وزارت بهداشت، زیست فردی و دوری از اجتماعات حتی در مناسک و اعمال مذهبی و مساجد و ... را برای کنترل کرونا توصیه کردند گرچه چون زیست اجتماعی نیاز بشر و فطری و فرهنگی است نمی‌توان آن را با یک بخشنامه تغییر داد. این تغییر سبک زندگی مستلزم تغییر فرهنگی در طول زمان است.

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه کرونا حرکت اقتصادی جامعه را هم در کنار بحث فرهنگ تحت تأثیر قرار داده است، اضافه کرد: مسئله این است که چگونه باید به مسئولیت اجتماعی و دینی خود در این زمینه عمل کنیم؟ به این منظور اول واژه مناسک را تعریف کنیم؛ مناسک از منسک و نسک به معنای مطلق عبادت گرفته شده است؛ علامه طباطبایی در ذیل آیه 162 انعام«قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ» توضیح داده که نسک مطلق عبادت است و ذکر صلاتی، توجه ویژه به این نوع عبادت یعنی نماز است.

استاد دانشگاه قم اظهار کرد: بنابراین مناسک مذهبی عبادت‌های مذهبی و معنوی با روش خاص است؛ یکی از این مناسک حج و شامل اعمال حاجی در ذی الحجه و ایام حج با حضور مسلمین جهان است؛ قرآن به نقل از حضرت ابراهیم(ع) در آیه 128 بقره فرمود: وَأَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ؛ مناسک ما را به ما نشان ده.

کرونا؛ آزمون اجتماعی و ایمانی

وی با بیان اینکه مناسک مجموعه اعمال منظم تکرار شده در جامعه و بیانگر عبادات و ظهور احساسات دینی عده‌ای از مردم در طول زمان و قابل اجرا برای نسل‌های بعد است، تصریح کرد: قرآن فرموده «لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا هُمْ نَاسِكُوهُ»؛ یعنی برای هر امت و جامعه‌ای روش خاصی برای عبادت قرار دادیم. از این دو ادیان را می‌توان به مناسکی و غیر آن تقسیم کرد؛ در ادیان دسته دوم به ویژه اسلام که شاکله آن را عقاید و اخلاق عبادی فردی و اجتماعی و واجب و مستحب تشکیل می‌دهد مناسک اجتماعی وقتی براساس تکلیف الهی باشد خللی به دینداری وارد نمی‌کند.

الله‌بداشتی اظهار کرد: اگر دستگیری از نیازمندان، بخشش و کمک به دیگران و ایثار در شرایطی مانند کرونا تجلی بیشتری بیابد عمق دینداری را تقویت می‌کند پس کرونا برخلاف نظر برخی افراد تقویت‌کننده باورهای مردم است.

وی با بیان اینکه دعا در بلا و مشکلات ظهور بیشتری می‌یابد، اضافه کرد: خداوند در آیه 60 سوره غافر«وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» بر دعا تأکید کرده است؛ دعا خود نوعی عبادت است و این عبادت در مشکلاتی چون کرونا افزونتر می‌شود؛ امام سجاد(ع) فرموده است که خدایا نمی‌دانم وقتی در بیماری هستم تو را بیشتر شکر کنم و بخوانم و یا در سلامتی. در آیه «فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ» فرموده است، مردم وقتی گرفتار طوفان در دریا می‌شوند خدا را خالصانه می خوانند.

استاد دانشگاه قم اضافه کرد: بنابراین اگرچه جنبه اجتماعی مناسک با کرونا کمرنگ شده ولی نشان داد می‌توان نوع جدیدی از ارتباط با خدا را تجربه کنیم و محتوای دین را در همین شرایط هم بسط دهیم. کرونا یک آزمون ایمانی و اجتماعی است؛ برخی به وظیفه دینی و اجتماعی خود عمل کرده به یاری مردم شتافتند و ایثارگری کرده و سلامت خود را به خطر انداختند و در آزمون دینداری موفق بیرون آمدند و برخی هم با سودجویی در این مسئله شکست خوردند و عقوبت دنیوی و اخروی برای آنان خواهد بود.