محوریت علوم پایه در جهان اسلام پیگیری شود

به گزارش خبرنگار ایکنا، آئین افتتاحیه «سال بین‌المللی علوم پایه برای پیشرفت پایدار» امروز سه‌شنبه 17 اسفندماه در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.

یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش، در این مراسم به سخنرانی پرداخت که در ادامه می‌خوانید:

 

امروز روز ولادت حضرت امام سجاد(ع) است و آنچه در انگاره‌های ذهنی ما درباره ایشان شکل گرفته نشان می‌دهد ایشان صرفاً برخی آموزه‌های اخلاقی برای ما داشته‌اند، اما واقعیت این است که ایشان در دوره‌ای زندگی می‌کردند که فقهای زیادی وجود داشتند. لذا ابن جوزی می‌فرماید که ایشان سیدالفقها بود و حتی دشمنان به این موضوع اقرار می‌کردند. یکبار نامه‌ای از کشوری دیگر برای عبدالملک مروران آمده و سؤالی در آن بود که همگی از پاسخ به آن عاجز بودند و به سراغ ایشان رفتند و امام سجاد(ع) پاسخ آن را دادند. بنابراین ائمه در این موارد برای بیان اصالت و حقانیت اسلام ورود پیدا می‌کردند.

صحیفه سجادیه ارتباطی جدی با عنوان همایش امروز در زمینه علوم پایه دارد، چون ایشان این زمینه را فراهم کردند که بعداً حضرت امام باقر(ع) و امام صادق(ع) دانشگاهی را ایجاد کنند که اصل آن بر علوم پایه بود و این را به راحتی می‌توان از خروجی‌های آن دید. دانشمندان و عالمان بزرگی همانند ابن هیثم، که کپلر مباحث مربوط به نور را از وی کسب می‌کند و بوعلی، خوارزمی، رازی، ابوریحان و... نیز از خروجی‌های چنین دانشگاهی هستند، علاوه بر حوزه علمی در زمینه دینی نیز تغییرات شگرفی را ایجاد کردند.

 

در صحیفه سجادیه ممکن است ما صرفاً برخی مضامین همانند دعا در راستای مسائل اخلاقی و اسوه حسنه بودن را مشاهده کنیم، اما اگر بیشتر دقت کنیم، به مباحث بیشتری پی می‌بریم که می‌تواند برای ما تذکری باشد که از ائمه برای حمایت از علم عاریت بگیریم. در صحیفه مباحث سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و علمی وجود دارد و به اصل بنیادین ابداع و اختراع توجه می‌شود و از شاخص‌های مهم علم‌آموزی نیز توجه به رهیافت‌های دینی است.

از دیدگاه امام سجاد(ع) توجه به علم و نوآوری یک اصل است. بنابراین لازم است ابعاد علمی کتاب ایشان را به صورت جدی مورد توجه قرار دهیم، و ذهنیت ما درباره ایشان صرفاً اخلاقی نباشد، چون ایشان پایه‌گذار علوم بزرگی بوده‌اند که باید به آنها افتخار کنیم. بنده به آیت‌الله اعرافی، مدیر محترم حوزه‌های علمیه سراسر کشور، عرض کردم که چرا در حوزه‌ها دروس ریاضیات و هندسه را حذف کردید، در حالی که آنها هم علوم ارزشمندی هستند. مقام معظم رهبری نیز درباره علوم پایه می‌فرمایند که باید گسترش پیدا کنند و تبدیل به عرف شوند، چراکه مبنای تحول در هر کشوری هستند و اسناد بالادستی مخصوصاً نقشه جامعه علمی کشور نیز به این موضوع توجه کرده‌اند.

 

در ابتدای دهه هشتاد شمسی، مقام معظم رهبری موضوع جنبش نرم‌افزاری و تولید علم را مورد توجه قرار دادند، اما شاید به دلایل مختلف توجه چندانی به این موضوع نکردیم. یکی از دلایلی که هنوز این هدف به خوبی محقق نشده مدرک‌گرایی است، در حالی‌که می‌توانیم مثلاً به جای دوره پسادکترا در دانشگاه‌های کشور به دنبال دوره‌های مطالعاتی و پژوهشی باشیم که در دنیا هم به آن توجه می‌شود. مطمئناً برای اینکه حمایت از علوم پایه تبدیل به عرف شود نیاز به بستری مناسب داریم و آموزش و پرورش می‌تواند به دلیل گستردگی‌اش بستر را فراهم کند تا اقدامات لازم را انجام دهیم.

البته یکی از چالش‌های نظام آموزش و پرورش رویکرد آن است، چراکه بسیاری از مسائل از بیرون به ما دیکته می‌شود. مثلاً بر روش حافظه‌محور و کوتاه‌مدت تمرکز و بعد از مدتی مطالب فراموش می‌شود. در شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار شد که تأثیر سه سال آخر تحصیلی در کنکور را بیشتر کنیم که قطعاً از وضعیت کنونی، که صرفاً شامل تست‌زنی است، بهتر خواهد بود.

 

همچنین باید بسیاری از برنامه‌های درسی ما تغییر کند. برنامه درسی روش، محتوا، هدف و ارزشیابی دارد، اما هدفگذاری ما به گونه‌ای است که کودکان ما چیستی و چرایی درس خواندن را نمی‌دانند. لذا به عنوان یک اجبار همانند سربازی به آن نگاه می‌کنند و چون فلسفه علم را به دانش‌آموز  منتقل نکرده‌ایم، بی‌چون و چرا تبعیت می‌کنند. لذا به جای اینکه دانش‌آموز پیشرو باشد صرفاً پیرو است. به همین دلیل مقام معظم رهبری فرمودند که از همان دوره ابتدایی فلسفه علم را به دانش‌آموزان یاد دهید. البته باید معلمان ما هم مهارت چنین آموزش‌هایی را داشته باشند.

 

محتوای آموزشی ما نیز صرفاً کتاب است. بنابراین باید محیط را متنوع و عرصه‌های یادگیری را زیادتر کنیم تا یادگیری صرفاً از طریق کتاب نباشد. هفتصد و پنجاه پژوهش‌سرا در کشور وجود دارد که از پنج درصد ظرفیت آنها هم استفاده نمی‌شود. بنابراین باید از چنین روش‌هایی نیز برای یادگیری دانش‌آموزان استفاده شود و باید مسئولان تجهیزات آن را تأمین کنند. همچنین بیش از دو هزار و دویست کانون فرهنگی و تربیتی فعالیت می‌کنند که لازم است در یادگیری نقش داشته باشند.

موضوع بعدی در زمینه روش است. روش‌های مسئله‌محور نداریم، بلکه با سخنرانی می‌خواهیم درس را به دانش‌آموز یاد دهیم و این باعث می‌شود که شاهد زایش‌های علمی در جامعه نباشیم. البته کشور ما به رشد علمی خوبی رسیده است، اما باید روش‌های یادگیری دیگری همانند یادگیریِ باز را پیگیری کنیم. نکته دیگر ارزشیابی است که نباید نگاه کمی به آن داشته باشیم، چون امری کیفی است. این ظرفیت در آموزش و پرورش وجود دارد که از سیستم آموزشی به سمت سیستم تربیتی حرکت کنیم و این به رشد و پیشرفت علمی در کشور کمک می‌کند. البته در سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش این موضوع وجود دارد.

 

در آموزش و پرورش هرچه در توانمان باشد در راستای فراهم کردن بستر توسعه علوم پایه انجام خواهیم داد. البته لازم است وزارت علوم و دانشگاه شهید بهشتی محوریت علوم پایه در جهان اسلام مخصوصاً کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی را از طریق سازمان علمی و آموزشی آن پیگیری کنند و بدین ترتیب گام‌های ارزشمندی برای توسعه علوم پایه برداشته خواهد شد.