سفر اخیر جو بایدن به خاورمیانه با نقدها و نظرات متفاوتی رو به رو شد. با وجود اینکه برخی از کارشناسان تغییرات ژئوپلیتیک جهانی بعد از جنگ اوکراین و افزایش قیمت نفت را عامل اصلی سفر بایدن به خاورمیانه میدانند.
با این همه، شواهد و صحبتهایی که رئیس جمهور آمریکا در تلآویو و ریاض داشت، نشان داد که هدف بایدن، فراتر از بازار نفت و تشکیل ائتلافی علیه ایران با ادعای جلوگیری از آنچه دخالتهای منطقهای ایران خوانده شده است، بود که این کار با تسریع روند عادیسازی کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی انجام خواهد شد.
آرشین ادیب مقدم استاد اندیشه جهانی و فلسفههای تطبیقی در مدرسه مطالعات شرقی ـ آفریقایی(SOAS)، دانشگاه لندن، و عضو هیوز هال، دانشگاه کمبریج است. ادیب مقدم، نویسنده و ویراستار هفت کتاب از جمله «ایران چیست؟» (2021) و «درباره شورشهای عرب و انقلاب ایران: قدرت و مقاومت امروز» (2013) می باشد. او که از دانشگاه کمبریج فارغ التحصیل شده بود، به عنوان یکی از جوانترین دانشگاهیان در رشته خود استادی خود را در SOAS دریافت کرد.
آرشین ادیب مقدم، در گفتوگو با ایکنا در پاسخ به سؤالی در مورد چرایی انتخاب اسرائیل و عربستان سعودی به عنوان مقاصد سفر خود با اشاره به متحدبودن این دو دولت با آمریکا گفت: اینها سفرهای اطمینان بخشی هستند. رئیس جمهور بایدن اتحاد با هر دو را در زمان تحولات بزرگ در سیاست جهانی و تغییر آهسته به سمت عدم قطبیت در نظام بینالملل تأیید میکند. انگیزههای این سفر جدید نبود زیرا دولت بایدن در حال تقویت مجدد الگوهای اتحاد (در منطقه خاورمیانه) است.
ادیب مقدم ادامه داد: دلایل غیرمنتظره بسیاری وجود دارد مانند بازار نفت، مهار ایران، رویارویی با قدرت چین و روسیه و تغییر موقعیت بایدن برای انتخاب مجدد.
استاد فلسفه مدرسه مطالعات شرقی ـ آفریقایی لندن در مورد اینکه برخی بر این باورند که جو بایدن نمیتواند به اهداف خود دست یابد زیرا شرایط ژئوپلیتیکی خاورمیانه و جهان پس از جنگ اوکراین تغییر کرده است، تصریح کرد: جنگ اوکراین اثر تغییرات قبلی است زیرا نظام بینالملل در دو دهه گذشته به شدت تغییر کرده است. این واقعیت که پرزیدنت بایدن روسیه، چین و ایران را متمایز کرد، نشان دهنده این تغییر است.
وی با اشاره به دوران جنگ سرد و رقابت بین آمریکا و شوروی گفت: جنگ سرد اتحاد جماهیر شوروی را نابود کرد دقیقاً به این دلیل که الگوی عدم آزادی و استبداد رد شد زیرا (این نوع حکومت مبتنی بر عدم آزادی فردی) با تلاش طبیعی برای آزادی که در طبیعت انسان ریشه دوانده است مخالفت میکند.
ادیب مقدم ادامه داد: در نظام بینالمللی کنونی نیز، این جوامع هستند که از شهروندان خود در برابر سوءاستفاده از سوی دولت محافظت میکنند و این نوع جوامع به عنوان الگوهایی در نظر گرفته میشوند که باید از آنها پیروی کرد. هیچ هجومی یا تهاجم ایدئولوژیکی، انگیزه فوق العاده قدرتمند برای آزادی را تغییر نخواهد داد و تاریخ نشان داده است که جوامعی که بر پایه امنیت انسانی بنا شدهاند، بر جوامع ظالم چیره خواهد شد.
استاد فلسفه مدرسه مطالعات شرقی ـ آفریقای لندن در مورد امکان تشکیل ائتلاف علیه ایران بعد از سفر بایدن به منطقه تصریح کرد: ائتلاف علیه ایران دقیقاً با یا بدون ایالات متحده ساخته میشد آن هم با وجود اینکه در دهه 1990، دولتهای ایران ابتکارات دیپلماتیک قابل قبولی را برای ایجاد یک ساختار امنیتی فراگیر در خلیج فارس رهبری کردند. این ابتکارات با تقویت دیپلماسی بین ایران و کشورهای عربی متقابل شد که برای آرمان فلسطین نیز مفید بود.
وی افزود: با این همه شرایط به گونهای پیش رفت که اکنون تشکیل اتحادهایی علیه ایران از سوی اسرائیل که تا یک دهه پیش غیرممکن به نظر میرسید، ممکن شده است.
ادیب مقدم در پایان در مورد تأثیر سفر بایدن به خاورمیانه بر سیاست داخلی دولت وی با توجه به انتخابات میاندورهای کنگره در ماه نوامبر گفت: بایدن یک رئیسجمهور ضعیف، بی انگیزه و فوق العاده ریاکار است که این امر گرفتن کاخ سفید را برای هر نامزد جمهوریخواهی بسیار آسان میکند. ایالات متحده کشوری در آشوب است و هرگونه رادیکالیزه شدن بیشتر صحنه سیاسی باعث تشدید درگیری بین دولت و جامعه خواهد شد.
خبرنگار: علیرضا بختیاری