به گزارش ایکنا، جلسه بررسی و نقد رویکرد استاد علیاکبر غفاری به احادیث تفسیری با ارائه آزاده عباسی، استاد دانشگاه قرآن و حدیث و با حضور علی صفری، استاد دانشگاه قرآن و حدیث به عنوان ناقد صبح امروز 15 شهریورماه برگزار شد.
در ابتدای این نشست عباسی در سخنانی گفت: اگر بخواهیم درباره دیدگاههای تفسیری استاد غفاری صحبت کنیم لازم است عرض کنم اساسا اندیشیدن در چگونگی زیست بزرگان گرچه به تنهایی باعث بزرگ شدن آدمی نمیشود ولی افق نگاه فرد را بالا میبرد و باعث میشود به دوردستها نگاه کنیم و بتوانیم به دستاوردهایی دست پیدا کنیم. همتهایی که در آنها وجود داشته باعث میشود برانگیختگی در ما به وجود بیاید. به این جهت من معمولا آثار گذشتگان را مورد مداقه قرار میدهم. از طرفی توفیق شاگردی مرحوم غفاری را داشتم و کلاسهای ایشان را درک کردم. همه ما میدانیم با وجود قدر و منزلت بسیار زیادی که مرحوم غفاری دارند بسیار غریب هستند. شاید مزار ایشان کمترین زائر را به خود دیده باشد. به همین جهت معتقدم ایشان محدث غریب هستند.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث افزود: همه این امور باعث شد من این دغدغه را پیدا کنم تصحیحها و نکاتی که ایشان در خلال کتابهای مختلف نوشتند را جمعآوری کنم و در مجموعهای کنار هم قرار دهم. در این مسیر کتابهای متعددی را بررسی کردم. همان موقع که یادداشتهای استاد غفاری را جمعآوری میکردم به فکرم افتادم اگر ایشان ذیل روایتی که به آیهای پرداخته شده است مطلبی نوشتند، آنها را در یک مجموعه جداگانه قرار دهم. از سوی دیگر باید به این نکته توجه داشت که مرحوم غفاری با مباحث تفسیری ناآشنا نیستند. همانطور که دروس حوزوی را مطالعه کردند درسهای تفسیری را هم خواندند. از این جهت نکاتی که ذیل مباحث تفسیری دارند حائز اهمیت است.
وی ادامه داد: دستهبندی که در این مسیر به آن رسیدم این است که میتوان نکاتی که ایشان ذیل روایات بیان کردند را چهار مدل دستهبندی کرد. برخی از روایات وجود دارند که استاد غفاری به شرح و توضیح آنها پرداخته است. گاهی اوقات ایشان نقد روایات تفسیری را مورد نظر دارند. گاهی اوقات ما روایاتی داریم که ناظر به مباحث کلامی است. در این حوزه استاد در مورد تفسیر آیات کلامی مطالبی بیان میکنند. مثلا ایشان راجع به شفاعت، انتصاب ائمه، چگونگی رسیدن به مقام رضا و تسلیم و ... نکاتی بیان میکنند که مربوط به اندیشههای کلامی است.
عباسی تصریح کرد: دامنه مباحث کلامی دامنه گستردهای است و اگر مرحوم غفاری وارد این بحثها میشدند امروز با گنجینه عمیقتری از مباحث کلامی مواجه بودیم ولی ایشان فقط چند مورد از روایات کلامی که مورد خدشه است بررسی کردند، کما اینکه در بخشهای دیگر هم ایشان به روایات تفسیریای ورود پیدا میکنند که محل اشکال است والا از کنار روایات تفسیری گذشتهاند. مرحله پایانی بحث آیات الاحکام است؛ مرحوم غفاری یک محدث هستند و هرگز در جایگاه فقیه قرار ندارند اما نکات دقیقی را ذیل آیات مطرح میکنند که قابل استفاد است.
در ادامه نشست صفری در جایگاه ناقد سخن گفت و تصریح کرد: اولین سوال من این است که آیا عنوان محدث بر ایشان صدق میکند یا خیر. شاید اگر به ایشان حدیثپژوه بگوییم بهتر باشد و محدث دانستن ایشان علمی و دقیق نیست. البته اگر از باب توسعه در به کار بردن لفظ باشد اشکال ندارد. وقتی از دیدگاههای تفسیری یک فرد صحبت میکنیم، باید توجه داشته باشیم که گاهی اوقات اینگونه است که شخص در لابلای مباحث یک نکتهای مینویسد ولی گاهی مطالبی را به عنوان دیدگاه مینویسد که لزوما باید برآمده از منظومه فکری خاص و اندیشه قبلی باشد. خیلی از افراد هستند ذیل آیات نکتهای به ذهنشان میرسد و مینویسند ولی نمیشود به آن دیدگاه تفسیری اطلاق کنیم چون شاخصهای لازم را ندارد.
وی افزود: من نمیدانم ایشان دیدگاه تفسیری داشته یا نداشته است، ولی با توجه به نکاتی که شما در این کتاب آوردید و دستهبندی که ارائه کردید چنین چیزی به دست نمیآید. اصلا این مسئله خودش محل بحث است که نظر ایشان راجع به روایات است نه راجع به آیات. در واقع سخنان ایشان نقدالحدیث است. پس اگر قرار است شما دیدگاههای تفسیری کسی را معرفی کنید باید ابتدا ببینید که از مطالب ایشان مبانی و روش استفاده میشود یا نه. الآن ما نمیتوانیم این امور را کشف کنیم. ضمنا باید ببینیم جایی که استاد غفاری تعلیقه مینویسد در مقام تفسیر است یا در مقام نقل حدیث است یا اصلا هیچ کدام از اینها نبوده است. پس باید پیشینه کار ایشان را به دست بیاوریم.
در ادامه نشست عباسی به پرسش ناقد پاسخ داد و گفت: مرحوم غفاری به ماموریتی که برای خودشان تعریف کرده بود به شدت پایبند بود. ماموریت ایشان تصحیح متون حدیثی بوده است. درست است در مسیری که میرفت به مباحث فقهی و کلامی و تفسیری برخورد میکرد و اتفاقا وقتی آدم وارد دریای علم میشود برایش وسوسهانگیز است که به این موضوعات ورود کند ولی پایبند بودن ایشان به ماموریتی که داشتند خیلی دقیق است، به خصوص وقتی انسان مقالهای مینویسد پایبندی به عنوان و کاری که باید انجام شود مهم است. پس چون ماموریت ایشان نوشتن تفسیر نبوده نباید انتظار داشته باشیم پرداختنشان به مباحث تفسیری زیاد باشد. از سوی دیگر پرداختن به روایات تفسیری نکته حائز اهمیتی است که بنا به دلایلی که نمیدانیم استاد غفاری از کنارش گذشتند.
انتهای پیام