رأفت و مهربانی پیامبر(ص) برای هدایت و نجات جامعه + فیلم

حجت‌الاسلام والمسلمین علی نظری‌منفرد، استاد حوزه علمیه قم، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره خصوصیات اخلاقی پیامبر اسلام(ص) پرداخت و گفت: تعبیر قرآن کریم درباره پیامبر اسلام(ص) این است: «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ؛ و (ای رسول) ما تو را نفرستادیم مگر آنکه رحمت برای اهل عالم باشی»(انبیا، 107). لذا خداوند پیامبر را به عنوان رحمت و نجات بشریت مبعوث کرده است. براساس حدیثی از امیرالمؤمنین(ع)، ارزش انسان به علم و اخلاق است. حضرت علی(ع) می‌فرمایند که انسان هر مقدار این دو امر را در وجود خود تقویت کند، ارزشش بیشتر می‌شود. ایشان فرمودند که انسان به وسیله علم به خدا می‌رسد و به وسیله اخلاق، بهتر خدا را بندگی می‌کند.

وی افزود: خداوند متعال در آیه 128 سوره توبه فرموده است: «لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ؛ قطعا براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است‏ شما در رنج بيفتيد به [هدايت] شما حريص و نسبت به مؤمنان دلسوز مهربان است». خدای متعال در قرآن چهار خصوصیت برای پیامبر ذکر کرده است؛ اول اینکه این پیامبر غمخوار مردم است و سختی‌های شما برای او نیز سخت است. به قول سعدی «بنی‌آدم اعضای یک پیکرند/ که در آفرینش ز یک گوهرند/ چون عضوی به درد آورد روزگار/ دگر عضوها را نماند قرار/ تو کز محنت دیگران بی‌غمی/ نشاید که نامت نهند آدمی»

استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه رسول خدا با نیازمندان و گرفتاران جامعه مأنوس بود و گاه با اصحاب صفه که مالی نداشتند نشست و برخاست داشت، افزود: خصوصیت دیگر رسول خدا این بود که حرص بر هدایت و نجات جامعه داشت تا افراد در صراط مستقیم قرار گیرند. شاهد این مطلب آیه 103 سوره مبارکه یوسف است که خداوند فرموده: «وَمَا أَكْثَرُ النَّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنِينَ؛ و تو هر چند جهد و ترغیب در ایمان مردم کنی باز اکثر آنان ایمان نخواهند آورد (دل پاکت را زیاد رنجه مدار)». بنابراین حرص پیامبر(ص) حرص به مال و مقام نبود، بلکه حرص به سعادت جامعه بود.

حجت‌الاسلام نظری منفرد تصریح کرد: خصوصیت دیگر رسول خدا این بود که نسبت به مردم رأفت داشت؛ یعنی همیشه می‌خواست نفع و خیری به آنها برساند و به آنها خدمت کند. خصوصیت چهارم نیز رحیم و مهربان بودن پیامبر است یعنی نمی‌خواست به آنها صدمه برسد و دعا می‌کرد که خدایا همان‌گونه که شکل ظاهری من را زیبا کردی خُلق من را هم نیکو کن.

 

وی گفت: در حدیثی آمده که از امام صادق(ع) سؤال شد؛ خُلق رسول خدا چگونه بوده است که فرمود پیامبر انسانی نرم‌خو بود و در قرآن کریم نیز اشاره شده و خداوند فرموده است: «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ؛ طریقه عفو و بخشش پیش‌گیر و امت را به نیکوکاری امر کن و از مردم نادان روی بگردان»(اعراف، 199). از خصوصیات پیامبر مدارا کردن با افراد بود. ایشان دشمنانی در جامعه داشت که از جمله آنها منافقین بودند، اما با آنها هم مدارا می‌کرد. به همین دلیل خدای متعال در قرآن کریم فرموده است: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ۖ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ ۖ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ؛ به مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی مردم از گِرد تو متفرق می‌شدند، پس از (بدیِ) آنان درگذر و برای آنها طلب آمرزش کن و (برای دلجویی آنها) در کارِ (جنگ) با آنها مشورت نما، لیکن آنچه تصمیم گرفتی با توکل به خدا انجام ده، که خدا آنان را که بر او اعتماد کنند دوست دارد»(آل عمران، 159) و همین نرم‌خو بودن پیامبر اسلام باعث شد که مردم علاقه زیادی به ایشان داشته باشند. 

استاد حوزه علمیه قم یادآور شد: کلینی نقل می‌کند جوانی هر روز که می‌خواست به سر کار برود اول پیامبر را می‌دید. سپس سر کار می‌رفت، اما یکی از روزها این شخص آمد و به سیمای پیامبر(ص) نگاه کرد و رفت و مجدداً برگشت. پیامبر دلیل کار را از وی سؤال کرد که وی گفت من علاقه زیادی به شما دارم و امروز چهره شما را که دیدم و رفتم، دیدم نمی‌توانم سر کار بروم. لذا دوباره برگشتم. این جوان مدتی نیز بیمار شده بود و نزد پیامبر نیامد. لذا پیامبر جویای حال آن جوان شد.

پیامبر(ص) می‌فرماید که من مبعوث شده‌ام تا مکارم اخلاق را تکمیل کنم. در حدیث دیگری فرموده‌اند که خدای متعال من را به اخلاق پسندیده دعوت کرده است. 

وی در ادامه گفت: ام‌سلمه از رسول خدا سؤال کرد که فردای قیامت چه کسانی با شما هستند که فرمود هرکس با خانواده، اخلاق پسندیده داشته باشد در نزد من ارزش بیشتری دارد و خودم نیز در رفتار با خانواده اینگونه هستم. اینها برخی از آیات و روایاتی است که در مورد خلق عظیم پیامبر اسلام(ص) وجود دارد و انسان وقتی زندگی شصت و سه ساله ایشان را بررسی می‌کند، این مدارا را به وفور مشاهده می‌کند. 

 

نظری‌منفرد تصریح کرد: مردم مکه حدود بیست و یک سال با پیامبر مدام مبارزه کردند و جنگ‌هایی را همانند بدر، اُحُد و احزاب علیه ایشان به راه انداختند، اما رسول مکرم اسلام(ص) بعد از فتح مکه خطاب به آنها فرمود که هیچ پیامبری به اندازه من اذیت نشد. حال چه دیدگاهی به من دارید که آنها فرمودند شما برادر بزرگواری هستید و ما غیر از نیکی از شما ندیده‌ایم. بنابراین پیامبر(ص) در مکه عفو عمومی دادند. در روزهای آخر عمر که در بستر بیماری بودند نیز با مردم صحبت کردند و فرمودند که در طبیعت من درشتی و خشونت نیست. لذا اگر کسی حقی بر گردن من دارد بیان کند تا آن را ادا کنم. اینها هم نشانه‌ای از خلق عظیم رسول خداست.