بیان عقد اخوت میان پیامبر(ص) و امام علی(ع) از سوی 35 محدث اهل سنت

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا هدایت‌پناه، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، امروز 25 مهرماه در نشست علمی «برادری رسول خدا و امیرالمؤمنین(ع) در تاریخ و حدیث» که از سوی دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: طبق برخی منقولات تاریخی، پیمان اخوت و برداری در مکه با حضور 10 نفر انجام شد و آن جمع با هم برادر دینی شدند و پیامبر در آنجا حضرت علی(ع) را به عنوان برادر خود انتخاب کرد. البته برخی مورخان نقل کرده‌اند بستن عقد اخوت در زمانی است که پیامبر(ص) وارد مدینه شدند و مسجد مدینه ساخته شد و همچنین گفته شده به دلیل اینکه مسجد هنوز خاتمه نیافته بود، در خانه انس بن مالک انجام شده است.

وی افزود: مفید در ارشاد آورده که روز 12 رمضان به صورت یک مراسم رسمی انجام شده است. در اینجا پیامبر(ص) شرایط دو طرف را برای عقد اخوت در نظر می‌گرفتند و تعیین می‌کردند چه کسی با چه کسی عقد ببندد و این مسئله به لحاظ مسائل سیاسی مهم تلقی می‌شود. در این مراسم پیامبر(ص)، امام علی(ع) را به عنوان برادر خود را انتخاب کرده است.

حجت‌الاسلام هدایت‌پناه با بیان اینکه نباید این حادثه را کوچک تلقی کنیم زیرا جمع کثیری از مهاجران و انصار در آن حضور داشتند و شاهد این صحنه بودند، افزود: اینکه امیرالمؤمنین(ع) با پیامبر پیمان برادری می‌بندند یک استثنا هست زیرا قاعدتاً طبق روال عادی ایشان باید مانند بقیه با یکی از انصار پیمان می‌بستند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه گزارشی مبنی بر اینکه زنان هم عقد اخوت بسته باشند نداریم، تصریح کرد: البته از چند نفر نام برده شده است ولی غالباً در میان مردان صورت گرفته است؛ همچنین روایات دال بر این است که عقد اخوت (مؤاخات) در حبشه هم رخ داده است.

وی با بیان اینکه مؤاخات احکام فقهی، حقوقی و سیاسی هم دارد، اضافه کرد: زمانی که ماجرای سقیفه رخ داد، یک نفر از افراد به خلیفه دوم خبر داد که چرا نشستی و به سقیفه نمی‌آیی؟ حال جای این پرسش است که چرا این فرد باید به عمر خبر دهد، چون با هم عقد اخوت بسته بودند. در دوره جاهلیت، حلف و پیمان‌هایی بسته می‌شد و برخی افراد در حمایت دیگری قرار می‌گرفتند، البته تفاوت‌هایی میان حلف و مؤاخات وجود داشت و با آمدن مؤاخات، حلف کنار زده شد.

اقدام هوشمندانه پیامبر(ص) در ایجاد عقد برادری بین مسلمین

حجت‌الاسلام هدایت‌پناه با بیان اینکه یکی از پیامدهای مهم مؤاخات این بود که نظام قبیلگی دچار خدشه شد و مردم مکه و مهاجرین از یک فرهنگ دیگری وارد فرهنگ مردم مدینه شدند، افزود: اولین اقدام پیامبر(ص) در ورود به مدینه، اجرای مؤاخات بود تا این نوع گسل‌ها از بین برود که مشرکان از این مسئله خیلی ناراحت شدند. مردم مدینه، انصار را در خانه و زمین و اموال خود شریک کردند، در حالی که شاید در حق برادرشان چنین کاری نمی‌کردند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه از پیامدهای پیمان مؤاخات این بود که اوس و خزرج حق نداشتند با یهودیان پیمان ببندند، تصریح کرد: وقتی نظام‌نامه مدینه تدوین شد، به صورت کلی ارتباط آن‌ها با یهودیان قطع شد. در جنگ‌های بنی قریظه و بنی قینقاع و ... وقتی اوس و خزرج دیدند که هم‌پیمان گذشته آن‌ها مورد حمله قرار گرفته‌اند، نزد پیامبر(ص) واسطه شدند ولی آیه نازل شد که شما چرا دشمنان خدا و رسول(ص) را دوست خودتان قرار داده‌اید.

تأکید ائمه(ع) بر پیمان برادری بین پیامبر(ص) و امام علی(ع)

هدایت‌پناه با بیان اینکه پیمان برادری میان پیامبر(ص) و امام علی(ع) از سوی برخی از علمای اهل سنت مورد تردید قرار گرفته است، اظهار کرد: در شیعه در این زمینه اختلافی وجود ندارد و برخی روایات گفته‌اند این کار به دستور خداوند انجام شده است. برادری رسول‌الله(ص) و امام علی(ع) از سوی امام رضا(ع) در روایتی مورد تأکید قرار گرفته است و در فرهنگ و اندیشه ائمه(ع) هم بحث اخوت زیاد مطرح شده است. خود امام علی(ع) در محاجه‌های خود با دیگران می‌فرمودند که «أَنَا عَبْدُ اللَّهِ وَأَخُو رَسُولِهِ وَأَنَا الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ, لَا يَقُولُهَا بَعْدِي إِلَّا كَذَّابٌ..».

وی با بیان اینکه ما در مواجهه با اهل سنت باید از یک نقطه مشترک شروع کنیم، افزود: متأسفانه افراد متعصب جاهل همانطور که در بین اهل سنت کم نیستند، در میان شیعه هم کم نداریم و به همین دلیل وقتی می‌گوییم باید با مبنای خود آن‌ها وارد بحث و جدل شویم، به ما می‌تازند. بنده معتقدم این درست نیست که در یک جایی ما نظراتشان را مبنا قرار دهیم و در جای دیگر غیر آن عمل کنیم؛ اگر واقعاً ذهبی اعتبار علمی دارد، پس در همه موارد باید بر اساس مبنای آن‌ها وارد جدل شویم.

وی با تأکید بر اینکه وقتی نظرات اهل سنت را در یک مسئله بیان می‌کنیم، مراد نظر قاطبه آن‌هاست نه چند نفر، گفت: در نسبت دادن برخی نظرات به اهل سنت باید دقت لازم را داشته باشیم، مثلاً برخی می‌گویند اهل سنت، یزید را تأیید کرده‌اند ولی کجا چنین کاری کرده‌اند؛ اینکه یکی دو نفر متعصب در اهل سنت چنین نظری دارند، ربطی به بقیه آن‌ها ندارد و در بین شیعه هم اینطور است و ممکن است دو سه نفری نظر مختلفی نسبت به سایر علما داشته باشند ولی نباید به پای همه شیعه نوشته شود. البته مشکل این است که شیعه و سنی سخنگو ندارند.

نقل حدیث مؤاخات از سوی 35 محدث سنی

هدایت‌پناه با بیان اینکه بنده در کتابی که درباره پیمان برادری رسول‌الله(ص) و امیرالمؤمنین(ع) نوشته‌ام، با استفاده از روایات و رجال خود آن‌ها بحث کرده‌ام، گفت: 35 نفر از علمای اهل سنت از قرن سوم تا نهم روایت عقد اخوت را ذکر کرده‌اند، بنابراین 35 عالم اهل سنت مؤاخات و پیمان برادری بین امیرالمؤمنین(ع) و پیامبر(ص) را قبول کرده‌اند و البته چهار، پنج نفر هم آن را رد کرده‌اند که نظر آن‌ها ارزشی ندارد. 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه حدود 100 روایت را از آثار اهل سنت در این باره به دست آورده‌ام، اظهار کرد: این راویان عمدتاً از تعبیر «صحیح» یا «حسن» در مورد این روایت استفاده کرده‌اند. البته بحث مؤاخات، مخالفانی هم دارد که از جمله خود خلیفه دوم بود، وقتی به منزل امام علی(ع) ریختند تا بیعت بگیرند، امام(ع) فرمودند اگر مرا بکشید، عبد خدا و برادر رسول خدا(ص) را کشته‌اید، ولی خلیفه دوم گفت ما عبد خدا بودن را قبول داریم ولی مؤاخات را خیر. برخی هم مانند؛ ابن حزم و ... هم چون رویکرد سلفی داشته‌اند، زیر سؤال برده‌اند ولی آیا می‌توان گفت کسانی چون ابن حزم زبان اهل تسنن هستند؟.

وی اضافه کرد: بر اساس بررسی بنده، سند هشت روایت بر مبنای سنجش خود اهل سنت، معتبر و حدیث متواتر است. حال فرض کنید کسی تواتر و اعتبار رجال این احادیث را نپذیرد، باز کثرت طرق که خود اهل سنت آن را قبول دارند، مؤید است زیرا آن‌ها می‌گویند کثرت طرق، ضعف سندی را می‌پوشاند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه تضعیفات برخی مانند ابن حزم و ابن حبان و جوزجانی از نظر خود اهل سنت هم مورد قبول نیست، تصریح کرد: از نظر اهل سنت این باور وجود دارد که این سه نفر افرادی هستند که در تضعیفات غلو کرده‌اند، مانند تضعیفات ابن غضائری در شیعه. اهل سنت گفته‌اند ابن حبان در تضعیف رجالیون، قصاب بوده است، ابن حزم را افراطی و غیرقابل قبول در تضعیف می‌دانند و وی در بین عالمان اهل سنت مردود است و وضعیت جوزجانی هم از دو نفر دیگر بدتر است.

وی بیان کرد: برخی از راویان متعصب اهل سنت هم خواسته‌ند با زور فضیلت مؤاخات را زیر سؤال ببرند لذا گفته‌اند این پیمان برادری، موضوعی معمولی بوده است، در حالی که این بیان، مخالف گزارشات معتبر است و در روایت هم بیان شده که جز افراد کذاب این روایت را تکذیب نمی‌کنند.