منظومه فکری رهبری تبیین‌کننده نظریه فرهنگی متفکران مسلمان است
منتقدان حاضر در نشست نقد و بررسی کتاب «درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای» با بیان آنکه این اثر دانشنامه‌ای اجمالی برای مرور پنجاه سال تفکر مقام معظم رهبری است بر این مهم تاکید کرد که منظومه فکری و استدلالی ایشان تبیین‌کننده نظریه فرهنگی متفکران مسلمان است.
به گزارش ایکنا به نقل از ستاد خبری سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست نقد و بررسی کتاب «درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای» نوشته مهدی جمشیدی با حضور ابوالفضل اقبالی، محمدحسین ضمیریان، جعفر علیان‌نژاد و مهدی جمشیدی، نویسنده کتاب در سالن گوشه نقد برگزار شد.
ابوالفضل اقبالی، از منتقدان حاضر در نشست با اشاره به محتوای کتاب گفت: اگر بخواهم برای آشنایی با اندیشه‌های رهبر معظم انقلاب کتابی را به علاقه‌مندان معرفی کنم قطعا این کتاب است، اما امروز با هدف نقدکتاب اینجا هستیم و برای من جای سؤال است که به‌عنوان نویسنده با چه هدفی این کتاب را نگارش کرده‌اید؟ آیا هدف نویسنده تبیین اندیشه‌های مقام معظم رهبری برای نسل جوان است؟ یا قصد داشته در نظریه‌پردازی در حوزه فرهنگ گامی رو به جلو بردارد؟ مسئله نویسنده چه بوده است؟
جمشیدی؛ نویسنده کتاب به سوال اقبالی چنین پاسخ داد: در باب مسئله کتاب و اینکه چه چیز باعث شد تا به فکر نگارش این کتاب افتادم باید بگویم ما رهبر انقلاب را یک متفکر فرهنگی می‌دانیم، در حالی که دسترسی به آثار یک پارچه و منظومه‌وار از افکار و اندیشه‌های مقام معظم رهبری نداریم. یک نظام یکپارچه از مفاهیم و کلیات اندیشه‌های آقا نداشتیم و احساس کردم نگارش این کتاب این خلا را برطرف می‌کند. این کتاب یک دانشنامه اجمالی است که اندیشه‌های آیت‌الله خامنه‌ای از سال ۱۳۵۳ و دوران طرح کلی اندیشه اسلامی تا سال ۱۴۰۰ را در بر‌می‌گیرد و پنجاه سال تفکر آیت‌الله خامنه‌ای را نشان می‌دهد.
جمشیدی در ادامه با اشاره به تمایز حکمت نظری و عملی افزود: مخاطب کتاب دایره وسیعی دارد و دانشجویان فرهنگ، مدیران فرهنگی و فعالان فرهنگی مخاطبان اصلی کتاب هستند. قصد کتاب صورتبندی اجمالی از افکار پراکنده و اغلب دسترس‌ناپذیر رهبر انقلاب است. بیش از پانصد هزار صفحه از اندیشه‌های ایشان در دوره پنجاه ساله تفکر ایشان موجود است که سعی کردم تا صورتبندی اجمالی از آن برای مخاطبان داشته باشم.
تغییر لزوماً تعارض نیست و هر تغییری تکامل نیست
ابوالفضل اقبالی در ادامه صحبت‌های جمشیدی در نقد کتاب گفت: یک نقد و نکته فرمی من به این کتاب، درباره انتخاب ناشر کتاب است که باید توسط مرکز انتشارات انقلاب اسلامی منتشر می‌شد؛ از نظر من این کتاب اثر پژوهشی درباره اندیشه‌های حضرت آقا نیست و ادبیات کتاب ادبیات ترویجی است تا یک اثر پژوهشی و علمی و کتاب تنها پانزده منبع دارد. نکته دوم این است که از نظر من کتاب درآمدی بر اندیشه‌های فرهنگی مهدی جمشیدی با ارجاع به مطالب حضرت آقاست.
این منتقد ادبی خاطرنشان کرد: در کتاب کاملاً اندیشه‌های جمشیدی ظهور و بروز دارد و اگر بخواهیم نگاه نظری و معرفتی به اندیشه‌های فرهنگی رهبری داشته باشیم، باید از مبادی فرهنگی مقام معظم رهبری را بیشتر در کتاب داشته باشیم. اینکه درباره مقاومت فرهنگی، رویش‌ها و ریزش‌ها، تحولات فرهنگی و... رویکرد ایشان را بدانیم با رجوع به بیانات ایشان، به‌خصوص برای فرهنگ‌پژوهان میسر است اما صورتبندی کتاب از مبانی و مبادی معرفتی و غیر‌معرفتی تفکرات رهبری که بخش زیادی از آن ریشه در حکمت صدرایی دارد، سهم کمی از کتابی که به‌عنوان کتاب پژوهشی عنوان شده را دربرمی‌گیرد.
وی ادامه داد: نقد دیگر این است که کتاب برای من این نکته را اثبات نکرد که چرا می‌گویند اندیشه فرهنگی حضرت آقا تکمیل شده نه متحول. آیا نگاه ایشان به حجاب تکمیل شده یا تکامل پیدا کرده یا تحول یا تغییری پیدا کرده؟ و اصولاً آیا این تغییر افکار و اندیشه در طول دوران پنجاه ساله یک انسان اندیشمند تعارض است؟ و کتاب از نظر من مقاوت عجیبی در اینکه اندیشه‌های ایشان تغییر نکرده است دارد اما از نظر من تغییر افکار چیز بدی نیست و تغییر لزوماً تعارض نیست و در عین حال هر تغییری تکامل نیست.
مربع فضای فرهنگی کشور؛ تحجر، تجدد، تحفظ و تحول
در ادامه نشست، جعفر علیان‌نژاد دیگر منتقد حاضر در پاسخ به سؤال مجری نشست درباره وجه تمایز کتاب با سایر آثار مشابه به اندیشه‌های فرهنگی رهبر انقلاب گفت: اساساً در رویکردی که نویسنده این کتاب به اندیشه‌های فرهنگی رهبری داشته‌اند اثر مشابهی یافت نمی‌شود. شاید مقالاتی مشابه با این رویکرد باشد اما کتابی با این صورتبندی و رویکرد را نمی‌شناسیم. دقت‌های فکری و ممارست پژوهشی جمشیدی در این کتاب، کار پنج، شش ماهه او در این کتاب نیست و ایشان بیش از بیست سال است که با هندسه تفکرات مقام معظم رهبری درگیری فکری دارد و از سال۱۳۸۴ تاکنون در حال نگارش یادداشت و مقاله در حوزه اندیشه مقام معظم رهبری است.
وی افزود: اگر بخواهم از نام کتاب به بررسی آن بپردازیم و اینکه آیا کتاب درآمدی بر اندیشه‌های فرهنگی رهبری است یا خیر، باید بگویم که کتاب چیزی فراتر از درآمدی بر اندیشه‌های مقام معظم رهبری است. جمشیدی در کتاب می‌نویسد که در حال منظومه‌وار کردن پاره‌گفتارهاست تا بتواند به پیدایش یک نظریه فرهنگی از اندیشه‌های رهبری برسد.
علیان‌نژاد در ادامه با اشاره به انتقادات ابوالفضل اقبالی گفت: به نظرم این کتاب اثری فرا پژوهشی است و این‌طور نیست که جمشیدی روش‌شناسی و نظریه فرهنگی نداند. ما نباید خودمان را به روش‌شناسی‌های موجود محدود کنیم. وجه ممتاز این اثر برجسته‌سازی ایده رهبری در براندازی تفکر غربی سلطه جو است. اگر فضای فرهنگی کشور را مبتنی بر چهار فضای تحجر، تجدد، تحفظ و تحول بدانیم و در طول پنجاه سال تفکر مقام معظم رهبری در این کتاب جریان تحجر، تجدد و تحفظ از منظر ایشان تشریح شده است.
وی تصریح کرد: اما گمشده اثر دلالت آشکار به دیدگاه تحول‌خواهانه ایشان است که جا داشت در کتاب پر رنگ‌تر باشد و در نتیجه‌گیری به دو دستاورد مقاومت فرهنگی و سند فرهنگی در توسعه راهبردی در گام دوم انقلاب محدود نشود. دغدغه اصلی نویسنده کتاب نظریه فرهنگی متفکران مسلمان است.
روش‌شناسی اندیشه مقام معظم رهبری
محمدحسین ضمیریان در ادامه نشست درنقد کتاب گفت: جمشیدی از دستاوردها و برون‌داد‌های اندیشه انقلاب اسلامی است و بار چند مؤسسه را به دوش می‌کشد و اندیشمندی ثانویه در مواجه با اندیشه‌های اندیشمندی دیگر است و درباره نظریه فرهنگی مقام معظم رهبری نظریه‌پردازی کرده‌اند.
وی افزود: چهار خطر در زمینه این نوع کتاب‌‌ها وجود دارد که رجحان این اثر با آثار دیگر در عبور از این چهار خطر است. خطر اول این است که بسیاری از اندیشمندان که علاقه‌ای به اندیشمندان بزرگ دارند اندیشه‌های نظری او را به شکل اتوپیایی ارتقا می‌دهند.
علیان‌نژاد ادامه داد: خطر دوم این است که اندیشمندان ثانویه، در حال تحریف نظری اندیشمندان اولیه به نفع نظرات خود هستند. خطر سوم تحریف تاریخی در نسبت با پدیده نظری است و خطر چهارم که از سه خطر قبلی سهمناک‌تر است، تحریف و استخدام ایدئولوژی اندیشمند اولیه و نظریه‌پردازی است که جمشیدی از هرچهار دام و خطر به سلامت عبور کرده است. وقتی از منظومه فرهنگی سخن می‌گوییم به این نکته اذعان داریم که نظم دینی در ساحت اجتماعی وجود دارد.
وی ادامه داد: غایت یک پژوهشگر زمانی است که با یک حقیقت نسبت پیدا می‌کند و آن ساحت فکری که با آن مواجه شده است بر او الهام می‌شود و این انسجام را در متن کتاب می‌بینیم و این کتاب می‌تواند مبنایی برای بازطراحی ساحت و ساختار فرهنگی به نفع انقلاب اسلامی باشد. روش‌شناسی کتاب منحصربه‌فرد است و به دنبال یک روش‌شناسی در نسبت با اندیشه مقام معظم رهبری است. تدوام و بازتولید فرهنگی انقلاب اسلامی از نکات طلایی کتاب است.
رهبر انقلاب بیشتر قائل به حکمت عملی هستند
در پایان این نشست، مهدی جمشیدی، نویسنده کتاب «درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای» در پاسخ به نظرات منتقدان گفت: به عنوان اندیشه پژوه، پژوهش‌هایی بر نظریه فرهنگی متفکران مسلمان داشته‌ام که قطعاً کتاب بدون روش‌شناسی نیست. چیزی که در روش‌شناسی به آن رسیده‌ام این است که با مضمون، مقاله و گفته، درگیری‌هایی دارم و از این جهت نمی‌توانم با هر سه آنها اشتراک زیادی داشته باشم و بیشتر دوگانه‌های مفهومی متضاد برآمده از مسئله را دنبال می‌کنم. درباره مبادی کتاب این نکته باید گفته شود که مبادی دو دسته است؛ یکی مبادی خام و مطلق است و می‌توان فصل‌های کتاب را جا‌به‌جا کرد.
وی ادامه داد: اما در مبادی تخصصی نمی‌توان این کار را با کتاب کرد. در فصل اول کتاب سه نوع فرهنگ از منظر ایشان تشریح و درباره اصالت سه دلیل آورده شده است؛ به‌طور مثال وبر و چند تن از اندیشمندان اصالت فرهنگی هستند اما دلایلشان بیشتر از رهبری نیست و من در کتاب این دلایل را به‌عنوان جزئی از مبادی در بحث گام دوم انقلاب اسلامی شرح داده‌ام و در فصل آخر راه آینده انقلاب اسلامی را بر اساس آن مبادی صورتبندی کرده‌ام.
وی افزود: سبک من در کتاب مباحثه است و انگار با حجت‌الاسلام خامنه‌ای ۳۵ ساله صحبت می‌کنم؛ با آدم طرح اندیشه‌های کلی صحبت می‌کنم. در کتاب دیگرم «عزم راه» نیز خود را فرزندی در مقابل آیت‌الله خامنه‌ای پیر و مرشد دیدم و کتاب را نگارش کردم. به من می‌گویند چرا نقدی از رهبری نداشتی و من پاسخ داده‌ام که در واقعیت هیچ نقدی بر ایشان ندارم و چهارچوب نظری هر دو ما قرآنی و نوصدرایی است و فاصله و زاویه‌ای واقعاً با ایشان نداشتم. درباره تغییر ایشان باید بگویم زمانی که فصل آخر طرح کلی اندیشه‌های ایشان را می‌خوانید می‌بینید که نظر ایشان تغییری نکرده است.
این نویسنده و پژوهشگر خاطرنشان کرد: شهید مطهری در بحث‌های اشاره می‌کنند که نظرشان تعمیق پیدا کرده اما تغییر پیدا نکرده است. من عدم تغییر ایشان را پیش فرض ایشان قرار ندادم. ایشان تغییر داشته‌اند؛ تغییر به معنای تعمیق داشته‌اند اما تغییر به معنای چرخش نداشته‌اند و من در اندیشه‌های ایشان یکپارچگی دیدم. قالب‌بندی کتاب بر اساس حکمت نظری و حکمت عملی است و شخص رهبر انقلاب بیشتر قائل به حکمت عملی هستند. درباره تجدد و تحجر همان‌طور که در بیانیه آزادی مقام رهبری آمده، نوع نگاه ایشان بر رد مرداب جمود و گرداب تجدد است.
انتهای پیام
