الهی دانستن کرامت انسانی، وجه برتری حقوق بشر اسلامی بر مکاتب حقوق بشری + صوت

به گزارش ایکنا، 14 مرداد در تقویم ملی کشور روز «حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی» نامگذاری شده است. در 14 مردادسال 1369 مطابق با 5 اوت 1990 میلادی اعلامیه حقوق بشر اسلامی در در نوزدهمین اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در قالب یک مقدمه و 25 ماده در شهر قاهره به تصویب رسید.

یکی از ارزشمندترین خصایص اعلامیه حقوق بشر اسلامی توجه به نکاتی است که در اعلامیه جهانی بدان توجه نشده است. این اعلامیه با حمایت از حقوقی که بی‌تردید در زمره حقوق مسلم بشر قرار دارند ولی در اعلامیه جهانی مورد غفلت واقع شده‌اند، جایگاه خود را به عنوان اعلامیه‌ای با مضامین بدیع در مقابل جهانیان به اثبات رساند و ارزش و اهمیت حقوق بشر در دین اسلام را نمایان کرد.

اعلامیه مذکور با تأکید بر الهی و ذاتی بودن کرامت انسانی و ممنوع شناختن استعمار و استعمارگری حق مبارزه با این موضوع را برای همه افراد بشر قائل شده است و به صراحت انواع گوناگون استعمار را به عنوان بدترین نوع بردگی تحریم می‌کند.

در این راستا محمدعلی اسفنانی، حقوقدان و سخنگوی سابق کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس، در گفت‌وگو با ایکنا درباره جایگاه حقوق بشر اسلامی در مقابل حقوق بشر غربی گفت: حقوق بشر به طور طبیعی با بشر متولد شده و نفس بشر بودن در هر جا و مکانی متضمن داشتن حقوقی برای او است که سمت و سوی خاصی جز توجه به بشریت نداشته است اما متأسفانه بعد از بروز برخی اتفاقات در دنیا و گسترش پدیده استعمار و استثمار، تلاش‌هایی از سوی قدرت‌های استعمارگر برای تغییر در وجوه مختلف حقوق بشر و استفاده سیاسی از این مقوله به منزله یک سلاح و ابزار شکل گرفت.

منافع؛ محور حقوق بشر غربی

وی افزود: از اینجا بود که حقوق بشر ذیل منافع قدرت‌ها تعریف شد و از معنای واقعی خود فاصله گرفت. به همین دلیل غربی‌ها در حوزه حقوق بشر نسبت به سایر ملت‌ها کاملا از یک استاندارد دوگانه پیروی می‌کنند و گاهی در مقابل جنایت یک دولت دوست و متحد خود سکوت کرده و در جای دیگر در مقابل یک اتفاق کوچک در یک کشور غیرهمسو، نسبت به عدم رعایت حقوق بشر فضاسازی و اعلام نگرانی می‌کنند و این به خاطر آن است که حقوق بشر را به مسئله تأمین منافع خود گره زده‌اند. 

اسفنانی اظهار کرد:‌ حقوق بشر اسلامی به طور دقیق به این تمایز توجه ویژه داشته و تلاش کرده تعریف درستی از حقوق بشر براساس ماهیت انسان، برخاسته از آموزه‌های دینی، ارائه دهد. در واقع تدوین اعلامیه حقوق بشر اسلامی تناقضات موجود در حقوق بشر غربی را بیش از پیش آشکار ساخت و نگاه انسان‌محور حقوق بشر اسلامی را در مقابل نگاه منفعت‌محور حقوق بشر غربی برجسته کرد.

جایگاه کرامت انسانی در حقوق بشر اسلامی

این حقوقدان درباره اهمیت مسئله کرامت انسانی در حقوق بشر اسلامی گفت: کرامت و حیثیتی که اعلامیه جهانی حقوق بشر از آن سخن می‌گوید، هیچ پشتوانه منطقی و فلسفی ندارد و مشخص نکرده که چرا انسان دارای این وصف شده است ولی در اعلامیه حقوق بشر اسلامی، اساس این کرامت را مقام جانشینی خداوند؛ «خلیفه الله»، می‌داند که آفریدگار جهان به او اعطا کرده است.

وی یادآور شد: در واقع حقوق بشر باید متضمن این کرامت باشد و در نگاه اسلامی به مقوله حقوق بشر، انسان بماهو انسان به منزله خلیفه خداوند بر روی زمین بر مبنای آیه «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ» فقط به واسطه انسان بودن و نه هیچ ویژگی دیگری، از کرامت بسیار بالایی برخوردار است.

اسفنانی اظهار کرد: همچنین براساس آیه دیگر قرآن؛ «إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ» خداوند انسان‌ها را در قالب اقوام و قبایل مختلف حلق کرده و هیچ تفاوتی از حیث رنگ پوست، نژاد، زبان و ملیت بین انسان‌ها وجود ندارد و تنها تقوا ملاک و معیار برتری یک انسان بر انسان دیگری در پیشگاه خداوند است.

توسعه غرب؛ محصول غارتگری انسان‌ها 

سخنگوی سابق کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس ابراز کرد: به عبارتی آن انسان که همان کرامت انسانی اعطایی از سوی پروردگار را حفظ کرده در نزد خداوند بهترین است. لذا انسان بماهو انسان مورد احترام خداوند است زیرا خلیفه و نماینده پروردگار بر روی زمین است و این بالاترین امتیازی است که خداوند برای انسان نسبت به سایر مخلوقات قائل شده و نگاه حقوق بشر اسلامی به انسان بسیار برتر از نگاه غیر الهی حقوق بشر غربی به انسان است.

وی بیان کرد: تداوم معضل نژادپرستی در غرب، در حالی که اسلام در 1400 سال پیش بر مسئله برتری نژادی خط باطل کشیده، یکی از همین نشانه‌های برتری نگاه اسلامی به حقوق بشر در مقابل نگاه غربی است. به ویژه اینکه تمدن غربی و توسعه و رشد غرب جز با استعمار و غارت ملت‌های دیگر از جمله سیاه‌پوستان و رنگین‌پوستان شکل نگرفته و تجارت برده جزو همین دستاوردهای دوران استعمارگری غرب بوده است. در حالی که در اسلام و سیره پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) به حقوق انسان‌ها از منظر انسان بماهو انسان توجه شده و حتی غیر مسلمانان نیز به لحاظ انسانی از حقوق برابر با مسلمانان برخوردار هستند.

نگاه متعالی اسلام به مقدسات پیروان ادیان الهی

اسفنانی درباره احترام اسلام به مقدسات دینی پیروان سایر ادیان الهی در مقابل توهین به قرآن در غرب با توجیه آزادی بیان به منزله یکی دیگر از وجوه برتری حقوق بشر اسلامی بر حقوق بشر غربی گفت: اینکه تفکری صرف نظر از مقدس و آسمانی بودن یک کتاب، به آن توهین و جسارت می‌کند حکایت از تنفربرانگیز بودن آن تفکر دارد و حال اگر این یک کتاب آسمانی مورد احترام حدود دو میلیارد انسان باشد عمق فاجعه این تفکر ضد انسانی را بیش از پیش آشکار می‌کند.

این حقوقدان تصریح کرد: از طرفی اینکه این تفکر آزادی بیان را دستاویزی بر آتش زدن قرآن قرار می‌دهد پوچ بودن آن را کاملا مشخص می‌کند. زیرا با هیچ منطق حقوقی، عقلی و عرفی نمی‌توان توهین به مقدسات را با آزادی بیان توجیه کرد و از بدوی‌ترین جوامع تا برجسته‌ترین متفکران و اندیشمندان نیز این استدلال و توجیه را نخواهند پذیرفت.

وی تأکید کرد: به عبارتی این کاملا بدیهی است که توهین به اعتقادات و باورهای جمعیت زیادی از انسان‌ها ربطی به آزادی بیان ندارد و این اتفاقا یک سوء استفاده از حق آزادی بیان به منزله یک حق همراه با مسئولیت است و لذا اهانت چندین‌باره به قرآن حکایت همان نگاه ابزاری غرب به حقوق بشر و یک تلاش برنامه‌ریزی شده برای دهن‌کجی به اعتقادات میلیاردها مسلمان است.

اسفنانی اظهار کرد: در مقابل این نگاه ضد انسانی غرب، نگاه متعالی اسلام به اعتقادات و مقدسات پیروان ادیان الهی وجود دارد که برخاسته از همان باور واقعی به کرامت ذاتی و الهی انسان‌ها است. حضرت امام(ره) جمله بسیار معناداری دارند که می‌فرمایند که اگر 124 هزار پیامبر یکجا در کنار هم جمع شوند کوچکترین اختلافی با هم ندارند چون همه یک حرف واحد را بیان می‌کنند. در نگاه اسلام نیز پیامبر اسلام(ص) هم دارنده همه فضایل و سجایای تمام انبیای الهی است و از این منظر همه انبیای الهی و کتب مقدس آنها دارای احترام و قداست هستند و اسلام هیچگاه در مقابله با توهین پیروان سایر ادیان به اسلام، توصیه به توهین به پیامبران و کتاب آنها نمی‌کند و این تفکر را کاملا مردود و مذموم می‌شمارد.

گفت‌وگو از مهدی مخبری