زبان بدیع شعر رودکی هیچگاه کهنه نمی‌شود

به گزارش ایکنا؛ ویژه‌برنامه بزرگداشت مقام «رودکی سمرقندی» با عنوان «استاد شاعران»؛ شامگاه جمعه، یکم دی؛ با حضور جمعی از اهالی ادب حوزه ایران فرهنگی، با مدیریت علیرضا قزوه و اجرای سیدمسعود علوی‌تبار، به میزبانی گروه بین‌المللی «هندیران» برگزار شد.

در ابتدای این نشست علیرضا قزوه، شاعر و رئیس مرکز شعر و موسیقی و سرود صدا و سیما گفت: سال‌های حدود ۱۳۷۷ تا ۱۳۷۹ در تاجیکستان بودم و در آن سال‌ها مزار رودکی در حال بازسازی بود. ایران هم کمک و سهمی پرداخت می‌کرد تا این مزار مرمت و ساخته شود و من از طرف رایزنی فرهنگی و سفارت به عنوان ناظر پروژه بودم. به این منظور سه روز و سه شبی را کنار مزار رودکی در روستای «کلالی پنج رودِ» شهر «پنجکنت» تاجیکستان گذراندیم. در منزلی در این روستا مهمان بودیم و  بر کار ساخت مزار و مقبره رودکی نظارت داشتم.

وی افزود: مزار رودکی سنگ قبر هم نداشت و تصمیم گرفتیم که سنگ قبری آماده کنیم. در یک مرخصی از شهر دوشنبه به مشهد و از آنجا عازم تهران برای حضور در سمیناری ادبی با حضور جمعی از اساتید زبان و ادب پارسی در دانشگاه فردوسی مشهد بودیم. درباره چگونگی آماده کردن سنگ مزار رودکی و نوشته‌های روی آن در نشست به صحبتی داشتیم. متنی که از مجموع آرا به این منظور آماده شده بود طبق نظر صاحب‌نظران و اساتید متن خوبی نشده بود و حاصل شبیه ترشی مخلوط بود. همین بهانه‌ای شد تا پیشنهادی به من دهند که متنی یکپارچه را برای این مهم آماده کنم.

ماجرای قصد سرقت آرامگاه رودکی

رئیس مرکز موسیقی و سرود صدا و سیما اظهار داشت: با دقت متنی بسیار ساده، جمع و جور و ادبی را نوشتم که از کلماتی مانند «آرامگاه»، «رودکی سمرقندی» و بیت «هیچ شادی نیست اندر این جهان؛ برتر از دیدار روی دوستان» از رودکی در آن به کار رفته بود. متن توسط استاد انوشیروان فروغی خوشنویسی شد و توسط استاد رضا نامی که سنگ آرامگاه امام رضا(س) را هم او تراشیده بود به صورت بسیار نفیس کار و حکاکی شد. سنگ مزار را با خودم به تاجیکستان بردم و کار نصب آن انجام شد.

قزوه در انتها گفت: همچنین از آقای استاد امیرعاملی، خوشنویس و شاعر  قزوینی هم دعوت کردیم که قسمتی از کتیبه‌های مقبره رودکی را خوشنویسی کند. بعدها شنیدم که افرادی که علاقه‌مند به زبان و فرهنگ روسی و خط سریلیک بودند قصد برداشتن این سنگ را داشتند. بنده در آن مدتی که در تاجیکستان بودم هم سنگ قبر رودکی را به زبان فارسی و هم سنگ قبر «لایق شیرعلی» یکی از بزرگان ادبیات معاصر تاجیک و فارس در آسیای مرکزی را که در سال ۱۳۷۹به رحمت خدا رفت را آماده کردم.

شعر برای مردم تاجیک موزه و ویترین نیست

امیر عاملی، شاعر و خوشنویس که برخی از کتیبه‌های مقبره رودکی با خط او کار شده در قسمتی از این نشست گفت: یکبار  به دعوت آقای علیرضا قزوه برای خوشنویسی بر مزار رودکی به تاجیکستان و یکبار با جمع شعرا ازطرف خانه شعر سفر کردم. واقعا مردمان این کشور پارسی‌گوی اصیل هستند و شعر برای آنها موزه‌ای و  ویترینی نیست.

وی ادامه داد: آنها با رودکی زندگی و به ابیات او افتخار می‌کنند. تو گویی به زمان آدم‌الشعرا سفر کردی و به وضوح درک می‌کنی راستی و درستی در ذات و ضمیر این مردمان است.

احاطه به هنر موسیقی؛ وجه تمایز رودکی

نغمه مستشارنظامی، شاعر و مدیر محافل ادبی کتابخانه‌های عمومی کشور نیز به عنوان دیگر سخنران این مراسم گفت: یکی از ویژگی‌هایی که شعر رودکی را از دیگر شاعران پیش از خود و نیز معاصرانش متمایز کرده احاطه کامل این شاعر به علم و هنر موسیقی است.

وی خاطرنشان کرد: پیوند دیرینه شعر و موسیقی از دیرباز در مشرق زمین مورد علاقه خاص و عام بوده و رودکی با احاطه بر هر دو حوزه و اجرای اشعارش در قالب سرودها و نغمات خوش‌آهنگ تاثیرشان را دو چندان کرده است.

سهم رودکی در تعالی شعر زمانه خود و فرداهای آن

محمدحسن مقیسه، نویسنده و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی دیگر سخنران این محفل، عنوان کرد: اگر بر شعر  شاعران  پیش از رودکی بنگریم، کسانی چون «حنظله بادغیسی»، یا بر رباعی‌های «محمود ورّاق»، «فیروز مشرقی»، «ابوسلیک گرگانی» نظر کنیم، یا حتی تمام اشعار «شهید بلخی» را به کنجکاوی نگاه کنیم (که رودکی پس از مرگِ این شاعر پیشاهنگ و استاد خود، وی را نه از شمارِ چشم، که از شمار خِرَد دانسته)، در می‌یابیم که رودکی بر قله سرایش شعر زمانه خود ایستاده و اینها که نام بردم بر دامنه ایستاده‌اند.

مقیسه افزود: شاعری رودکی در این و بدین است که رویه و درونه شعر عصر خود را، با تمام سستی‌هایش شناخت و به حد درک، ذوق و تلاش ذهنی، به اصلاح و تعالی موازنه‌های شعری روزگارش گام برداشت. رودکی به ویژه در قصاید و در توصیف طبیعت ملموس و عینی، چنان نغز شعرهایش را سرود که پیشوای شاعرانِ بعد از خود، به خصوص فرخی سیستانی، منوچهری، انوری و .. قرار گرفت.

زبان ساده، روان و به دور از پیچیدگی شعر رودکی

سیدحکیم بینش، شاعر افغانستانی نیز در این نشست گفت: بسیاری از آثار رودکی هنوز هم نو و تازه است. اشعار او به قدری به زبان امروزی نزدیک است که گویا سرودۀ شاعران معاصر است. مانند شعر «بوی جوی مولیان» که به صورت طنز و جدی مورد استقبال بسیاری از شاعران گذشته و امروز هم قرار گرفته است. این شعر صمیمیت خاص دارد و حکایت از بیان جادویی شاعرش دارد.

وی افزود: در واقع یکی از ساده‌ترین و جذاب‌ترین شعر‌های زبان فارسی است که هیچوقت کهنه نمی‌شود و لطف زبان و احساس رودکی را می‌رساند. این شعر و شعرهای دیگر او نشان می‌دهد که زبان شعر رودکی ساده و روان و به دور از پیچیدگی است. توصیف‌ها و تشبیه‌ها ساده‌اند و مخاطب را درگیر زیبایی خود می‌سازند. اگر خوانندگان معنای بعضی از واژگان کهن را بدانند، در شعر او با هیچ مشکلی مواجه نمی‌شوند.

استفاده رودکی از دربار جهت ترویج مذهب 

ساعده موافق، پژوهشگر ادبی در این برنامه گفت: استاد «ابوعبدالله جعفر بن محمد رودکی سمرقندی» اولین کسی نیست که به فارسی شعر سروده ولی نخستین شاعری است که شعر به واسطه او به کمال دست پیدا کرد، به طوری که «عنصری» با تمام قدرت طبعی که داشته به قصور خود و استادی رودکی در فن غزل اعتراف کرده است.

موافق تصریح کرد: بر اساس بیتی از شاعرِ شهیری چون «معروف بلخی» می‌توان گفت که رودکی از مقام خود در دربار جهت ترویج مذهبش بهره می‌برده که الحق در این روش نیز استاد بوده است، «از رودکی شنیدم استاد شاعران، کاندر جهان به کس مگرو جز به فاطمی».

مهارت رودکی در بهر بردن از حماسه در سرودن اشعار

در ادامه فاطمه طاهری شاعر و پژوهشگر ادبیات پایداری؛ برجسته‌ترین شاعر قرن چهارم هجری را رودکی دانست و افزود: اگر چه سروده‌های رودکی در دایره ادبیات غنایی و بعضا تعلیمی جای می‌گیرد اما اندکی تامل درشعر او نشان می‌دهد که وی از داستان‌ها و موضوعات حماسی به خوبی آگاهی داشته و با استادی و مهارت کامل توانسته این مسائل را در شعر خود بازتاب دهد.

طاهری توجه رودکی به مسائل حماسی را به دو دلیل «فضای حاکم بر جامعه» و «علاقه و  آشنایی شاعر نسبت به موضوعات حماسی» دانست و افزود: از حدود هزار بیت رودکی روشن شد که تقریبا در صد بیت به طور مستقیم موضوعات حماسی پرداخته و در مواردی حال و هوای حماسی بر شعر او سایه گسترده است. که این میزان شعر ده درصد از سرودهای وی را در برمی‌گیرد و او را می‌توان شاعر حماسه نامید.

در این مراسم که با بداهه‌نویسی مسعود ربانی همراه بود؛ شاعران، خوشنویسان و هنرمندانی همچون علیرضا قزوه، رضا اسماعیلی، سیدمسعود علوی‌تبار، محمدحسن مقیسه، سیدحکیم بینش، نغمه مستشارنظامی، فاطمه ناظری، سارا عبداللهی، مهسا ایمانی، لیلی حضرتی، مریم فروزان‌کیا، ساعده موافق، و فاطمه طاهری حضور داشتند.