حوزه علمیه قم پایگاه قدرتمند تمدن ایرانی، اسلامی و شیعی است

به گزارش خبرنگار ایکنا، دومین همایش «بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» امروز یکشنبه 24 دی ماه، در مرکز همایش‌های بین‌المللی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی پورمحمدی؛ رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در این همایش سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانیم؛

 

در آستانه شب شهادت امام هادی(ع) هستیم؛ امام بزرگواری که عقلانیت شیعی را به کمال رساندند. در واقع امام هادی(ع) با زیارت جامعه کبیره، مدرسه امام‌شناسی را به بلوغ رساندند. ایشان یک دانشگاه بزرگ مدیریتی، علمی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را برای ما فراهم کردند. وقتی از تاریخ حرف می‌زنیم، هم گذشته تاریخ و عبرت‌های آن و هم آنچه در حال گذر است برای ما اهمیت دارند. نمی‌توان از تاریخ سخن گفت و سخنی از غزه به میان نیاورد که دردی جانکاه برای انسانیت و نشانه رذالت و شقاوت بی‌حد، کشتار کودکان و بی‌گناهان و ذبح شرافت و کرامت است.

از سوی دیگر شاهد ایمان، استواری، صلابت، پایمردی، ایثار و شهادت در میان اهالی غزه هستیم. ما باید تاریخ غزه را بدانیم چون غزهِ دیروز هم بسیار مهم و تعیین کننده است. داستان فلسطین، داستان سلطه حرامیان بر فرهنگ، سیاست، اقتصاد و سرنوشت انسان معاصر است. دردناک‌ترین سرنوشت بشر مدرن را در فلسطین مشاهده می‌کنیم. این حادثه در اوج تمدن و مدرنیته رخ داد. این شرایط ایجاب می‌کند تاریخ‌نگاران و تحلیلگران به خوبی این مسائل را روایت و گزارش کنند و اقداماتی که در تاریخ به شکل وارونه گزارش شده است را تشریح کنند.

 

بسیاری از جنایاتی که امروزه توسط برخی حکومت‌ها انجام می‌شود به نام دفاع از آزادی، انسانیت، امنیت، رفاه و برخورداری انسان‌هاست. جا دارد در هر محفل و گزارشی، به این نکاتی که قله‌ها و نقطه‌های عطف تاریخ هستند اهتمام بیشتری داشته باشیم. به امام بزرگوار هم درود می‌فرستیم که از روز اول، روی این موضوع مهم دست گذاشت و تا لحظه آخر حیات شریف خود، داستان فلسطین را از ذهنشان پاک نکردند. ذره‌ای تردید نکنیم که اگر امام(ره) و حساسیت ایشان و فهم صحیح تاریخ از جانب ایشان نبود، امروز بشریت، مظالمی که بر مردم فلسطین رفته است را به دست فراموشی سپرده بود. امیدواریم خداوند این مظلومیت را از سر فلسطینیان دور و شر صهیونیست‌ها را از منطقه کوتاه و دشمنان اسلام و انسانیت خوار و ذلیل کند.

 

 

امروزه قوی‌ترین مجموعه‌های مطالعاتی در آمریکا، اروپا، اسرائیل و کانادا بر روی موضوع ایران و انقلاب اسلامی کار می‌کنند و اهداف پلیدی نسبت به ما دارند. این مسئله‌ای است که باید از سوی موسسات تحقیقاتی مورد توجه قرار گیرد. نکته دیگری که بنده می‌خواهم اشاراتی به آن داشته باشیم یکصد سالگی حوزه علمیه قم است. ما بنا داشته و داریم در مورد حوادث تاریخی حوزه علیمه، فعالیت‌های علمی مؤثری انجام دهیم اما باید در جریان باشیم وقتی از یکصد سالگی حوزه صحبت می‌کنیم در حال حرف زدن درباره یکی از مهمترین اتفاقات در تاریخ جهان هستیم چون این اتفاق تأثیرات عمیقی در عرصه داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی بر جای گذاشته است و این نشان می‌دهد تأسیس حوزه علمیه، بسیار اساسی بوده و بنیانگذاران آن فهیم، بصیر و دارای خلوص نیت بوده‌اند.

 

مرحوم شیخ عبدالکریم حائری یزدی؛ در تاریخ اول فروردین 1301 برای تشرف به حرم حضرت معصومه(س) به قم مشرف می‌شوند و از آنجا هم قصد زیارت حرم رضوی داشتند اما علمای قم اصرار می‌کنند حال که شما از نجف و سامرا، به ایران آمده‌اید در قم بمانید چون این شهر در طول تاریخ، علما و محدثان بزرگی را در خود جای داده است. ایشان هم با اصرار علما و معتمدین و استخاره‌ای که می‌کنند در آنجا مقیم می‌شوند. 

 

زندگی شیخ عبدالکریم حائری؛ سرشار از هجرت و تکلیف‌مداری است. ایشان تمام زندگی در سفر هستند و حوزه‌های علمیه مختلف را درک کرده و پس از آنکه احساس تکلیف می‌کند، در قم مقیم شده در نهایت حوزه علمیه قم را بنیانگذاری می‌کنند. قم به سرعت تبدیل به پایگاه دینی، سیاسی و اجتماعی ایران می‌شود و حتی رضاخان و نمایندگان مجلس و سایر مسئولان، برای ملاقات با علما به قم می‌آیند. لذا پایگاه قدرتمندی برای ارتقای جایگاه تمدن ایرانی، اسلامی و شیعی شکل می‌گیرد و کسانی که می‌خواهند تاریخ ایران را بررسی کنند بدون بررسی تاریخ یکصد ساله حوزه علمیه نمی‌توانند در کار خود موفق باشند. از سوی دیگر اگر حوزه علمیه قم شکل نمی‌گرفت معلوم نبود الان چه سرنوشتی داشتیم بنابراین طبیعی است که باید به خوبی به این مسئله بپردازیم.

 

 

همچنین موسی حقانی؛ رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر، در این همایش سخنرانی کرد که متن سخنان وی در ادامه می‌آید:

 

مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، در سال ۱۳۶۵ با عنوان مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی تشکیل شد و یکی از مسائلی که اهمیت زیادی برای این مؤسسه داشت و به ثبت تاریخ انقلاب اسلامی و خواندن دقیق‌تر اسناد کمک می‌کرد اخذ خاطرات شفاهی افرادی بود که قبل از انقلاب در مصدر امور مختلف بودند لذا واحدی با عنوان تاریخ شفاهی، طراحی و بیش از هزار و پانصد ساعت ضبط صدا و تصور داشتیم. در دهه هفتاد نیز اسم موسسه به موسسه تاریخ معاصر ایران تغییر کرد و علت تغییر این بود که بخش موزه‌ها و اشیاء، از موسسه جدا و فعالیت آن بر اسناد، کتب تاریخی، نشریات و مطبوعات تاریخی متمرکز شد.

 

 

در این مقطع فصلنامه تاریخ معاصر منتشر شد که در آستانه انتشار یکصدمین شماره آن هستیم. همچنین چهارصد عنوان پژوهش تاریخی از سوی این مؤسسه منتشر شد. ما در دهه هفتاد جزو اولین موسساتی  بودیم که وبسایت خود را اه‌اندازی کردیم و تا امروز هم فعال است و در این وبسایت، نشریات اینترنتی، مصاحبه، سخنرانی، عکس و سند وجود دارد. همچنین در مقطعی حفظ و نگهداری حرفه‌ای‌تر اسناد و پژوهش، به فعالیت‌های آن اضافه شد تا اساتید و دانشجویان بتوانند از این ظرفیت ایجاد شده در مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر استفاده کنند.

 

 

همکاری با مطبوعات هم در برنامه‌های موسسه وجود داشته، از جمله اینکه نشریه «ایام» را با همکاری روزنامه جام جم منتشر کردیم که اقدامی مورد توجه مخاطبانِ عام بود. به مروز زمان فعالیت‌ها تخصصی‌تر شد و مجوز پژوهشکده مطالعات تاریخ معاصر از وزارت علوم گرفته شد. یکی از کارهای مهمی که در پژوهشکده صورت گرفت چکیده‌نویسی و نمایه‌سازی مطبوعات عصر قاجار و برخی از مطبوعات عصر پهلوی است که امیدواریم منجر به ایجاد پایگاه جامع مطبوعات ایران شود تا محقق بتواند به سرعت به روزنامه‌های عصر ناصری و مظفری دسترسی پیدا کند.

 

روزشمار انقلاب اسلامی و نهضت امام هم یکی از پروژه‌هایی است که دنبال می‌‌کنیم و امیدواریم بتوانیم وقایع دهه چهل تا سال 57 و از 57 تا 67 را به درستی تشریح کنیم. پانزده جلد از این روزشمار آماده است و ان‌شا‌ءالله در فرصت مناسبی از آن هم رونمایی خواهیم کرد. تمام تلاش ما این است که پژوهش‌های تاریخی را تعمیق و مستند کنیم. منظور از تعمیق این است که بانک‌های اطلاعاتی ما دسترسی سریع و موثری را برای پژوهشگر فراهم کنند تا کاری که قرار است در چند سال انجام شود طی دو سه ماه صورت گیرد. 

 

معتقدیم باید هم کتب، هم اسناد و هم مطبوعات در اختیار پژوهشگر مسائل تاریخی باشد تا هم سرعت و هم میزان مستند بودن کار پژوهشی ارتقا پیدا کند. در دی ماه 1368 که مقام معظم رهبری، بازدیدی از موسسه داشتند در یادداشتی که پس از خاتمه بازدید نوشتند، به همین ویژگی اشاره و مرقوم کردند فعالیت‌های این مؤسسه، یکی از اقدامات تاریخی مهم برای تشریح سرگذشت ملت ماست و این هنر بزرگی است که صورت گرفته است.