آیت‌الله سیدمحمدباقر حجتی مصداق روشن عمل صالح است

به گزارش خبرنگار ایکنا، آیین نکوداشت قرآن‌شناس و حدیث‌پژوه برجسته آیت‌الله سید محمدباقر حجتی، اول اسفند در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران برگزار شد.

در این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعلی مهدوی‌راد؛ استاد دانشگاه تهران سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

به تعبیر علامه طباطبایی سوره عصر از غرر سور قرآنی است و واقعا سوره حیرت‌آوری است. نقل کردند شافعی می‌گفته اگر پیامبر(ص) غیر از سوره عصر سوره دیگری نمی‌آورد همین برای هدایت انسان کافی بود. مکرر در منابع تاریخی نقل کردند اصحاب پیامبر(ص) مخصوصا در ایام عسرت یعنی در مکه وقتی با هم می‌نشستند در هنگام جدایی دست‌هایشان را روی هم می‌گذاشتند و سوره عصر را تلاوت می‌کردند. از طرفی می‌دانیم تمام سور قرآن، طولانی و کوتاه یک محور بنیادین دارد و همه آیات و بخش‌ها حول آن می‌گردد. محور سوره عصر فرجام انسان است.  

پیام سوره عصر چیست؟

تمام تلاش‌های انسان بدون هیچ استثنایی از سه حال خارج نیست؛ یا خدامحور است یا خودمحور یا دگرمحور. پیام سوره عصر فرجام این سه کنش و سه خاستگاه است. خدامحور فرجام نیک دارد و خودمحور و دگرمحور مبتلا به خسر است. خسر خیلی تعبیر لطیفی در آیات قرآن است. فخر رازی می‌گفت من معنای خسر را آنگاه فهمیدم که کسی برف می‌فروخت و صدا می‌زد بیایید با کسی معامله کنید که مبتلا به خسر است. کسی که برف می‌فروشد لحظه به لحظه سرمایه‌اش از دستش می‌رود. خسر یعنی انسان لحظه به لحظه سرمایه خود را از دست می‌دهد.

پیام سوره عصر این است که انسان در خسر است مگر کسانی که خدامحور هستند و عمل صالح انجام می‌دهند. بر اساس آنچه من می‌فهمم و پشتوانه روایی دارد ما سه عمل داریم: عمل صالح، عمل حسن، عمل فاسد. عمل فاسد نه در جهت خود انسان است و نه در جهت انسان به معنای عام. عمل حسن عملی است که خاستگاهش خدایی نباشد ولی در جهت کرامت انسان باشد مثل کسی که برای استفاده عموم، پل یا بیمارستان می‌سازد تا اسمش مطرح شود. علم صالح عملی است که خاستگاهش خدایی باشد. لذا انبوه ترکیبات عمل صالح در قرآن کریم در کنار ایمان است. در عین حال عمل صالح به لحاظ ظرف وقوع باید ضروری‌ترین، لازم‌ترین، کارآمدترین و نقش‌آفرین‌ترین عمل باشد.

جمع‌بندی من این است که آیت‌الله سیدمحمدباقر حجتی مصداق روشن عمل صالح است. من در اولین شماره آیینه پژوهش با ایشان مصاحبه کردم. ایشان آنجا اشاره کردند همه می‌خواستند من در فلسفه و فقه و اصول باشم ولی دیدم قرآن مهجور است، لذا سراغ قرآن رفتم و ابتدا از تدریس قرائت قرآن شروع کردم. عناوین کذا و کذا چیزی نیست که انسان از آن بگذرد ولی ایشان از آنها گذشت. آخرین جمله من این است اگر در دانشگاه برای خودم اجری داشتم بخش مهمی مدیون ایشان است چون ایشان مرا به دانشگاه برد. اگر دانشجویان من از من بهره‌ای بردند و اثری برایشان داشتم به خدا سوگند مهمترینش را مدیون ایشان هستم.

انسان شایسته از منظر قرآن و روایات

در ادامه نشست حجت‌الاسلام و المسلمین سیدعلی قاضی عسکر؛ تولیت آستان حضرت عبدالعظیم سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

آنچه از قرآن و روایات در مورد ویژگی‌های انسان‌های برتر استفاده می‌شود، حقیقتا در وجود این عالم فرهیخته هست. قرآن می‌فرماید بهترین انسان‌ها باتقواترین‌ها هستند. من بر اثر ارتباطی که با این عالم بزرگوار داشتم شهادت می‌دهم ایشان همه ویژگی‌های یک انسان متقی را واجد بوده و هست. در جای دیگر قرآن می‌فرماید کسانی که دارای علم هستند درجات دارند. پیامبر(ص) هم فرمود باارزش‌ترین افراد، عالم‌ترین آنها است. ایشان از نظر علمی در درجه بالایی قرار دارند و در طول دوران زندگیشان بسیاری از دانش ایشان بهره‌مند شدند و استفاده کردند.

ما در مورد مجاهدان راه خدا در قرآن می‌خوانیم که برای آنها اجر عظیم در نظر گرفته شده است در جای دیگر  هم داریم که مداد علما از خون شهیدان برتر است. ایشان در طول زندگی خود این جهاد بزرگ را داشت و همین یکی از امتیازات ایشان است. در روایات داریم ثمره علم، اخلاص عمل است. من شهادت می‌دهم در طول دوران آشنایی با ایشان، اخلاص عمل را کاملا مشاهده کردم. هیچ وقت دنبال این نبود که از کارش سودی برای شهرت اجتماعی و منفعت مادی خودش داشته باشد. در روایت دیگری داریم غایت علم، حسن عمل است. ایشان در طول زندگی در همه زمینه‌ها بسیار خوب عمل کرده و خدا توفیقات بزرگی به ایشان داده خصوصا از جهت اساتید که اساتید بزرگواری داشتند مثل مرحوم ابوالقاسم گرجی و مرحوم شعرانی که خود این نعمت بزرگی است چون اینها شخصیت‌های کمی نبودند.

یکی از ویژگی‌های مهم ایشان تواضع است. ایشان بسیار انسان متواضع و دلسوزی هستند. از نظر حلم و صبوری واقعا عجیب هستند. دختر جوان ایشان از دار دنیا رفت، همسر مکرمه ایشان از دار دنیا رفت ولی این عالم بزرگوار در هر دو مصیبت بسیار صبوری نشان داد و صبورانه با این دو مصیبت برخورد کرد. یکی از نکات دیگری که در روایت داریم زهد است. ایشان زندگی بسیار زاهدانه‌ای دارد. ما سالیان متمادی با ایشان رفت‌آمد داشتیم و شاهد زندگی زاهدانه ایشان بودیم. همچنین ایشان اخلاق کریمانه داشتند، رعایت ادب و احترام داشتند. هیچ‌وقت ندیدم در گفت‌وگو با دیگران تندی کنند. تواضع‌شان مثال‌زدنی است، حلمشان مثال‌زدنی است، علم‌شان مثال‌زدنی است و اگر بخواهیم یک کلمه سخن بگوییم ویژگی‌های یک انسان شایسته از منظر قرآن و روایات در وجود این عالم فرهیخته هست.