ارتباط با قرآن فراتر از هرمنوتیک و درونی است/ معنای اولویت پیامبر بر نفس مؤمنان

به گزارش ایکنا؛ جلسه بیست و یکم از شرح دعای چهل و یکم صحیفه سجادیه، شب گذشته، 1 دی‌ماه، با سخنرانی سیدمجتبی حسینی، پژوهشگر حوزه دین، برگزار شد.

وی بیان کرد: در قضیه دین و دینداری به بخشی از مسائل کمتر توجه می‌کنیم. البته نه اینکه اصلاً توجه نکنیم، بلکه کمتر توجه می‌کنیم. برای نمونه می‌توان به جایگاه پیامبر(ص) اشاره کرد که در دین ما ایشان فقط یک پیام‌رسان نبود. درست است که به ایشان می‌گوییم «پیامبر»، اما در فضای دین و قرآن پیامبر(ص) فقط پیام‌رسان نیست که مانند پست‌چی مطمئن باشد که نامه‌های خدا را آورده و به دست مردم رسانده است. قرآن فرمود: «النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»، یعنی نبی با جان و نفس مؤمنان رابطه قوی‌تری دارد.

فراتر از پیام‌رسانی

حسینی تصریح کرد: بنابراین، نبی از خود مؤمنان به خودشان نزدیک است. اما این فقط نقش پیام‌رسانی نیست. البته پیامبران تبلیغی این طور بودند و این رابطه که قرآن فرمود را نداشته‌اند. در آیه دیگری هم فرمود: «لا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمّا قَضَيْتَ»، یعنی مؤمنان حتی درون خود نیز حرجی در مورد حکم پیامبر(ص) ندارند که در اینجا صحبت از حکم شخص پیامبر(ص) است. متأسفانه چون درگیر افراط و تفریط هستیم، وقتی که صحبت می‌کنیم، درگیر مقایسه‌های ناصحیح در مورد پیامبر(ص) می‌شویم.

وی افزود: باید در مورد پیامبر(ص) به آنچه درباره پیامبر(ص) هست و قرآن گفته توجه کنیم. ارتباط ما با پیامبر(ص) فقط ارتباط با یک پیام‌رسان نیست و نفع چنین ارتباط وسیعی، برای خود مسلمانان است. مسلمان در عمق وجودش احساس نمی‌کند که یک پیام‌رسان، پیامی داده و رفته است، خیر، انسان یک ارتباط ارگانیک با شخص پیامبر(ص) دارد. این موضوع در مثال‌های دیگری هم قرآن وجود دارد. در آیه دیگری فرمود: «إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ»، کسانی در یک رابطه تنگاتنگ با ابراهیم(ع) هستند که از او تبعیت کنند. یعنی فقط یک پیام نبوده، بلکه یک ارتباط درونی است. اینکه گفته شده «انا و علی ابوا هذه الامة» نشان از ارتباط درونی و ارگانیک دارد.

فراتر از هرمنوتیک

این پژوهشگر حوزه دین ابراز کرد: در مقوله فلسفه دین، دانش‌ها و دانشمندان زیادی داریم و یکسری بحث‌ها که این روزها به ویژه بعد از قضیه پست مدرنیسم مطرح شده، تحت عنوان فلسفه دین است و بسیاری از این بحث‌ها معطوف به پیام و متن دین است و در مورد متن، بحث می‌کنند و یکی از متن‌ها نیز قرآن است. حتی بحث هرمنوتیکی می‌کنند که اگر بخواهیم روی یک متن تحلیل کنیم، چطور باید به آن توجه داشته باشیم. در مورد هر کتاب دیگری نیز می‌شود این کار را انجام داد که از جمله در مورد قرآن نیز این کار را کرده‌اند. البته اینها تأملات بشر است و ایرادی هم ندارد، اما با قرآن فقط رابطه هرمنوتیکی نداریم. بلکه یک رابطه درونی است و این مانند نخ تسبیح دانه‌دانه وجود ما را در درون پیوند داده است. ممکن است که متنی از یک نویسنده بخوانید و دیگران هم خوانده باشند، اما ارتباط درونی با نویسنده ایجاد نمی‌شود و ما نیز به عنوان کسانی که آن را خوانده‌ایم، ارتباطی با یکدیگر نداریم.

وی افزود: چون این رابطه درونی وجود ندارد ممکن است یک نفر بعد از خواندن فلان کتاب بگوید که آن را دیگر قبول ندارم، اما شما هیچ وقت نمی‌توانید ارتباط خود با پدرتان را نفی کنید. حتی اگر دشمن یکدیگر باشید و نخواهید قبول کنید،‌ باز هم شما را به آزمایشگاه می‌برند و این مسئله را اثبات می‌کنند. چرا؟ چون ارتباط عمقی و وجودی برقرار است. ما وجود تعریف شده‌ای داریم که با اعتقاد و عمل ما تحقق بیرونی پیدا می‌کند. لذا امت پیامبر(ص) تشکیل می‌شود، نه صرفاً پیروان پیامبر(ص).

حسینی تصریح کرد: میلیون‌ها انسان در چند دهه اخیر پیرو مارکس بوده‌اند و ارتباط جدی هم با او داشته‌اند و حتی برای او مبارزه کرده‌اند، اما هیچ وقت نگفته‌اند که فرزند او هستند. البته برخی‌ به دلیل ارتباطی که با فلان شاعر داشتند، می‌گفتند که گویی که فلان شاعر در من حلول کرده است، اما باز هم این ارتباطی نیست که پیامبر(ص) با مؤمنان دارد.

معنای اولویت پیامبر بر نفس مؤمنان

وی اضافه کرد: اینکه می‌گوید پیامبر(ص) نسبت به مؤمنان اولی است، به این معنا نیست که صرفاً دستوراتی را که پیامبر(ص) داده عملی کنیم، بلکه این تعریف بخشی از آن است، اما بخش اصلی این ارتباط به نحوه مدیریت درونی برمی‌گردد که شما چطور نفس خود را مدیریت می‌کنید و این نوع مدیریت حامل رفاقت و محبت و ولایت است.

این پژوهشگر حوزه دین اظهار کرد: اگر بخواهید خود در برابر پیامبر(ص) قرار دهید، پیامبر(ص) این ارتباط را با شما دارد. اینکه نسبت به مؤمنان اولی است، یعنی ولایتی که شما نسبت به خودتان دارید، این ولایت را پیامبر(ص) به شما دارد. ولایت در لغت نیز به این معناست که دو چیزی که بین آن دو فاصله‌ای وجود نداشته باشد؛ لذا فرمود: «لَقَد جاءَكُم رَسولٌ مِن أَنفُسِكُم عَزيزٌ عَلَيهِ ما عَنِتُّم حَريصٌ عَلَيكُم بِالمُؤمِنينَ رَءوفٌ رَحيمٌ». بنابراین تمام ارتباط‌هایی که همه با خود دارند، به صورت قوی‌تر پیامبر(ص) با مؤمنان دارد.

وی در پایان گفت: برای اینکه این ارتباط، تقویت و تثبیت شود و توسعه پیدا کند، لازم است که شما با ایشان صحبت‌هایی داشته باشید و یکی از آنها دعاهایی است که برای پیامبر(ص) می‌کنید و یکی از ویژگی‌های بارز صحیفه سجادیه این است که تقریباً در تمام دعاها، ارتباطی با پیامبر(ص) وجود دارد.