حوزه بدون ترس به هوش مصنوعی بپردازد

به گزارش ایکنا، آیت‌الله علیرضا اعرافی؛ مدیر حوزه‌های علمیه، 27 آذرماه در همایش علمی «نقش علوم انسانی اسلامی دیجیتال در پژوهش» که در بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء در قم و با پیام تصویری آیت‌الله جوادی آملی برگزار شد با بیان اینکه پژوهش ذاتا قیمت دارد، گفت: تعالی و رشد انسان در گرو اندیشه‌ورزی، تفکر، تامل و پژوهشگری و برای رشد انسان بسیار ضروری است؛ البته پژوهش وقتی در قلمرو علوم اسلامی و انسانی قرار بگیرد خیلی متمایز خواهد شد.

وی افزود: پژوهشگری و اندیشه‌ورزی در قلمرو معارف الهی و اسلامی و انسانی متمایز است و تمایز آن به این دلیل است که ما در جایی اندیشه‌ورزی می‌کنیم که خروجی آن با سعادت انسان و جامعه و امروز و فردای او رابطه مستقیم دارد و مرتبط با حیات ابدی انسان است و سعادت نسان با این مسئله گره خورده است.

اعرافی اضافه کرد: دیگر اینکه تحقیق و پژوهش در علوم اسلامی به این دلیل مهم است که ما چیزی را به خداوند نسبت می‌دهیم و این مسئولیت ما را سنگین می‌کند. طبیعتا همانطور که اهمیت اندیشه‌ورزی در علوم اسلامی سنگین‌تر و اهمیت آن بیشتر است اگر خروجی کار ما دستورالعملی برای سعادت بشر باشد در این صورت اجر و پاداش ما نزد خداوند هم دوچندان خواهد بود.  

وی با بیان اینکه وقتی به منابع دینی مراجعه می‌شود سه گروه آیه و روایت داریم، اضافه کرد: اولین گروه که جایگاه عالمان و محققان دین را بسیار ممتاز و برجسته دانسته است؛ گروه دیگر ثواب‌های بی‌نظیر و چشمگیر برای علم تصویر کرده است و گروه سومی از روایات هم مذمت زیادی برای عالمان دین وقتی در صراط درست نباشند و به مسئولیت خود عمل نکنند بیان کرده است.

مدیر حوزه‌های علمیه افزود: قم در صدسال اخیر می‌تواند از این منظر مورد مداقه و بررسی قرار بگیرد؛ گاهی اشکالاتی به فعالیت این صد سال وارد می‌شود و درست این است که ما هم دستاوردهای این صد سال پرفراز و فرود و پرتلاطم و هم نقاط ضعف آن را مورد مطالعه قرار دهیم و نباید چشم را روی نقدها و کمبودها ببندیم.

اعرافی با بیان اینکه روزی که مرحوم شیخ عبدالکریم حائری به قم آمدند حوزه نزول پیدا کرده بود، گفت: در روزگاری که از در و دیوار و از زمین و آسمان علیه دین و حوزه می‌بارید ایشان با حکمت و درایت و شجاعت خود و با حمایت علمای قم و دیگر علما، حوزه را تقویت کرد. وقتی از دنیا رفتند نام بیش از 300 روحانی و طلبه در دفتر شهریه ایشان وجود داشت ولی بنیاد را طوری بنا نهادند که به سرچشمه‌ای جوشان تبدیل شد و از دل آن کسانی تربیت شدند که انقلاب را رقم زدند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: یکی از قلمروهای مهم حوزه قم، علوم حکمی و فلسفی آن است که کسانی چون مرحوم شاه‌آبادی درخشیدند و کارنامه نسبتا خوبی وجود دارد و البته در زمینه فقه و اصول، تفسیر و علوم ادبی هم حرکت‌هایی وجود داشت. یکی از قله‌های ممتاز حوزه قم در قلمرو دانش‌های عقلی و حکمی ایجاد شد و حوزه قم در این عرصه نسبت به سایر حوزه‌ها پیشگام بود و آن هم در زمانی که اوج تمدن غربی ذهن بسیاری را به خود جذب کرده بود.

درخشش علامه جوادی آملی در حکمت

وی افزود: در این زمینه شخصیت بزرگی چون آیت‌الله علامه جوادی آملی مانند یک خورشید می‌درخشد؛ بنده در سال 1356 و زمانی که جوان بودم در درس اسفار ایشان شرکت کردم و از آن زمان تاکنون این مشعل نورانی این همه برکات داشته است. ایشان بیش از 60 سال هم ناقل میراث و منتقل‌کننده تراث عظیم تاریخی ما بوده است و هم این تراث را در برابر پرسش‌های نو قرار داده و نقد کرده و نظر داده است.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه با بیان اینکه حضور در رویارویی‌های تمدنی در عرصه علوم اسلامی از ویژگی‌های ایشان است، اظهار کرد: در حوزه تفسیر و علوم قرآنی هم قم، جایگاه مهمی داشته است و در این قلمرو هم ایشان یک دوره کامل بحث تفسیر را به صورت ترتیبی در حوزه قم مطرح فرمودند که به نظرم بی‌سابقه است و بعد هم مکتوب فرمودند و ما به این استاد بزرگوار افتخار می‌کنیم.

وی با بیان اینکه آیت‌الله جوادی آملی در زمینه فقه و اصول هم از اعاظم حوزه هستند، تصریح کرد: در کنار این‌ها، توجه به علوم انسانی هم مهم است و نظریه خاصی از ایشان در این قلمرو مطرح است. ایشان در برخی از این قلمروها در جایگاه یگانه‌ای است و مهمتر از اینها منش و روش و نظر و عمل اخلاقی، ارزشی و اثرگذار ایشان در تربیت افراد است که به نظر بنده از موارد دیگر مهمتر است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اضافه کرد: ما از ایشان قدردانی و تشکر داریم که بعد از چند سال که حوادثی مانند کرونا پیش آمد ایشان کرسی درس اخلاق را در مسجد اعظم بنا گذاشتند. عرض کردم ایشان در همان سال 56 که بنده محضر ایشان بودم اسفار را بیان می‌فرمودند و دروس اخلاقی بیان کردند که همه آن در ذهن بنده وجود دارد زیرا مطالب به صورت منسجم و حکیمانه و ریشه‌دار و ضابطه‌مند بود.

وی با بیان اینکه وظیفه نهادهای علمی حوزوی توسعه مرزهای علوم اسلامی است، افزود: مدیریت حوزه در طرح‌واره رشته‌های حوزه گام‌های خوبی در این عرصه برداشته است و باید خروجی‌هایی داشته باشیم که تشنگی و نیاز جوامع و انسان‌ها را برطرف کنیم و این وظیفه بر دوش دانشگاه و حوزه وجود دارد.

مدیر حوزه علمیه با اشاره به تطورات علوم اسلامی در بستر دیجیتال، گفت: در یک دهه اخیر دغدغه جدی حوزه پرداختن به بحث هوش مصنوعی بوده است و 100 نفر از فرهیختگان رده بالای هوش مصنوعی و برخی که تحصیلات حوزوی دارند در این قلمرو فعال هستند و گزارشی که از فعالیت‌های بنیاد اسراء هم داریم نویدبخش است.

وی افزود: رابطه علوم اسلامی و حوزه فناوری و دیجیتال و هوش مصنوعی در چند محور خلاصه می‌شود؛ هوش مصنوعی در درجه اول یک موضوع جدید و مستحدث است که اندیشه اسلامی از منظر کلامی، فقهی، حقوقی و ارزشی و اخلاقی باید در مورد آن داروی و بحث کند. در این زمینه باید نظریات و اسناد مناسبی تولید کنیم؛ هوش مصنوعی باید در شعاع علوم الهی راهبری شود.

حوزه بدون واهمه به هوش مصنوعی بپردازد

اعرافی با اشاره به هوش مصنوعی به مثابه ابزار، اظهار کرد: هوش مصنوعی در این بخش به مثابه ابزار بر دقت و سرعت علوم حوزوی می‌افزاید و باید بدون واهمه و ترس وارد این مقوله شویم که کارهایی هم در دست اقدام است. همچنین هوش مصنوعی به مثابه همراه و مشارک در علوم اسلامی است؛ روش می‌دهد و وارد محتوا می‌شود که در اینجا نگرانی‌هایی وجود دارد ولی آفاق هم روشن است.

وی افزود: تطورات علوم به سمتی است که حوزه باید هوشمندانه باید وارد این میدان شود که کار سنگینی هم هست و مخاطرات و در عین حال آینده خوبی هم دارد؛ پیشینه تطورات هوش مصنوعی انواعی از مسائل فقهی و اخلاقی و کلامی تولید می‌کند و مسائل مهمی پدید می‌آورد که باید موضع قوی داشته باشیم زیرا ممکن است همراه ما باشد یا در برابر ما شبهه تولید کند یعنی به مثابه‌ موضوع‌ساز است.

اعرافی ادامه داد: ما نباید به خاطر نگرانی‌های حاشیه‌ای از هوش مصنوعی و دیجیتال پرهیز کنیم بلکه باید هوشمندانه و محققانه وارد این میدان شویم که کارهایی که در این بنیاد در حال انجام است از مصادیق این کار است که بنده از همه محققان و پژوهشگران این مرکز تقدیر می‌کنم و هر کاری از دست ما برای پیشبرد این امور برآید وظیفه خود می‌دانیم.