مالك حقيقی سود و زيان و بخشش و حرمان
گروه فعاليتهاي قرآني: در روایتی از پیامبر اكرم(ص) میخوانیم معناى توكل آن است كه انسان یقین كند، سود و زیان و بخشش و حرمان به دست مردم نیست؛ اگر بنده‌اى به این مرتبه از شناخت برسد، این همان توكل بر خداست.
به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایكنا)، آیات متعددی در قرآن كریم انسان را به توكل دعوت كرده است؛ از جمله این آیات، آیه 23 سوره مائده است كه توكل را لازمه ایمان معرفی میكند:« وَعَلَى اللّهِ فَتَوَكَّلُواْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِین»: و اگر مؤمن هستید بر خداوند توكل كنید.
توكل به گفته علما آن است كه قلب در تمام امور به خدا اعتماد نموده، از غیر او منقطع شود، به این معنا كه انسان بر اسباب تکیه نکند و آرامش و سکونش تنها با نام خدا باشد و از یاد نبرد که خداى تعالى مىتواند بدون این اسباب و وسائل، مطلوبش را از طریقى که گمان نمىکند عطا فرماید. به عبارت دیگر شرط توکل آن است که انسان اثر بخشى را از ناحیه حق تعالى بداند و به این لطیفه ایمان آورد که اگر او نخواهد هیچ سببى مسبّب خود را به دنبال نخواهد داشت، و هیچ مؤثّرى اثر طبیعى خود را به جاى نخواهد گذاشت(علامه مهدی نراقی در جامع السعادات).
بر اساس این آیه چنانچه به وجود خداوند ایمان آوردید، باید همه اسباب را تحت مدیریت او دانسته و در همه امور مدیر و مدبر اصلی را خداوند بدانید. از این رو، توكل از خصلت‌های افراد با ایمان است چنانكه در آیه دوم سوره انفال نیز میخوانیم: مؤمنان كسانی هستند كه چون خدا یاد شود دل‌هایشان بترسد و چون آیات او بر آنان خوانده شود بر ایمانشان بیفزاید و بر پروردگار خود توكل مىكنند.
شاید روشنترین معنای توكل را در حدیثی كه از پیامبر(ص) نقل شده است، بخوانیم. ایشان در این حدیث میفرمایند: معناى توكّل را از جبرئیل سؤال كردند و جبرئیل در پاسخ گفت:
«الْعِلْمُ بِاَنَّ الْمَخْلُوقَ لایضُرُّ وَ لاینْفَعُ وَ لایعْطى وَ لایمْنَعُ وَ اسْتِعْمالُ الْیأْسِ مِنَ الْخَلْقِ فَاِذا كَانَ الْعَبْدُ كَذلِكَ لَمْ یعْمَلْ لأَِحَد سِوَى اللّهِ وَ لَمْ یرْجُ وَ لَمْ یخَفْ سِوَى اللّهِ وَ لَمْ یطْمَعْ فى اَحَد سِوَى اللّهِ فَهذا هُوَ الْتَّوَكّلُ»:
معناى توكل این است كه انسان یقین كند، سود و زیان و بخشش و حرمان به دست مردم نیست و باید از آنها ناامید بود و اگر بنده‌اى به این مرتبه از شناخت برسد كه جز براى خدا كارى انجام ندهد و به كسى جز او امیدوار نباشد و از غیر او نترسد و غیر از خدا چشم طمع به كسى نداشته باشد، این همان توكّل بر خداست.
باور به اینكه مالك حقیقی حیات و مرگ و سود و زیان خداوند است، میتواند از دلهرههای هر روزه ما بكاه؛ اینكه بدانیم مصلحت ما به دست خداوندی است كه «ارحم الراحمین» است و علم و محبت و قدرت را با هم دارد، نگاه ما را به افق بلندتری جلب میكند كه تنها با آن قلب ما به اطمینان و آرامش میرسد.
در حدیث زیبایی از امام رضا(ع) میخوانیم، حدّ توكل آن است كه با وجود خدا از هیچ کس نترسی.
